वैकल्पिक र धार्मिक विद्यालयबाट काठमाडौँ महानगरपालिकाभित्र ७९७ जना विद्यार्थी आधारभूत तहको अन्तिम परीक्षामा सहभागी

काठमाडौँ । काठमाडौँ महानगरपालिकाभित्रका २० वटा वैकल्पिक विद्यालयबाट ७१९ जना, ६ वटा धार्मिक विद्यालयबाट ७८ जना र ५ वटा संस्थागत विद्यालयमा अध्ययन गर्ने १० जना विदेशी विद्यार्थीहरु यस वर्षको आधारभूत तह (कक्षा ८) को अन्तिम परीक्षामा सहभागी भएका छन् । आधारभूत तहमा अध्ययन गराउने धार्मिक र वैकल्पिकसहित ९६ वटा सामुदायिक र ४०८ वटा संस्थागत विद्यालय छन् । यी विद्यालयबाट १८ हजार २९४ जना विद्यार्थी परीक्षामा सहभागी छन । यसमध्ये सामुदायिक विद्यालयबाट ५ हजार १७४ जना र संस्थागत विद्यालयबाट १३ हजार १२० जना विद्यार्थी सहभागी भएका हुन् । 

‘वैकल्पिक विद्यालयबाट परीक्षा दिने परीक्षार्थीहरुको वास्तविकताका बारेमा शिक्षा विभागले निगरानी गरिरहेको छ । यस क्रममा विभिन्न केन्द्रमा पुगेर प्रवेश पत्रमा राखिएको तस्विर र परीक्षार्थीको मुहार अनुगमन गरिरहेको छौँ ।’ परीक्षा समितिका अध्यक्ष एवं निमित्त शिक्षा अधिकारी केशव ज्ञवाली भन्नुहुन्छ, ‘वैकल्पिक विद्यालयहरुले परीक्षार्थीको परिचयका विषयमा समयमा विवरण उपलब्ध नगराउँदा शंका भएपछि अनुगमन थालिएको हो ।’

परीक्षार्थीले मानसिक रुपमा कुनै पनि खालको समस्या भोग्नु नपरोस् भन्नेमा हामी सचेत छौँ । यति हुँदा पनि विद्यालयहरुले पूर्ण जिम्मेवारी पूरा नगर्दा अनुगमन गर्नु पर्ने अवस्था आएको हो ।’ समितिका सदस्य सचिव एवं शिक्षा अधिकृत ओमप्रसाद गौत्तम भन्नुहुन्छ, ‘परीक्षा सञ्चालन भइरहेको कोठामा जाँदा परीक्षार्थीहरुलाई अनुगमन भएको महसुस नहोस् भन्ने कुरामा सचेत भएर काम गरिरहेका छौँ ।’

वैकल्पिक विद्यालय सम्बन्धी व्यवस्था 

५ वर्षदेखि १२ वर्षसम्म आधारभूत तहको उमेर समूह हो । यसअवधिमा कक्षा ७ अध्ययन पूरा गर्नुपर्छ । यो उमेर समूहका बालबालिकालाई नियमित कक्षामा राखेर औपचारिक प्रणालीमार्फत सिकाइ र मूल्याङ्कन गरिन्छ । 

विभिन्न कारणले विद्यालय शिक्षाबाट बञ्चित विद्यालय उमेर नाघिसकेका (१५ वर्ष उमेर नाघेका) लाई निरन्तर शिक्षाको अवसर प्रदान गर्न अनौपचारिक शिक्षा कार्यक्रम कार्यान्वयन निर्देशिका २०६४ सालमा जारी गरिएको छ । यसअन्तर्गत प्रौढहरूका लागि सञ्चालन हुने अनौपचारिक विद्यालयको स्थापना तथा सञ्चालन प्रक्रियालाई सरल बनाउन खोजिएको छ । यस काममा संलग्न विभिन्न निकाय र व्यक्तिहरूको भूमिका र उत्तरदायित्व तोकिएको छ । 

शिक्षा नियमावली २०५९ को परिच्छेद ९ को व्यवस्थाबमोजिम विद्यालय भर्ना भएर शिक्षा हासिल गर्न नसकेका १५ वर्षदेखि ४५ वर्ष उमेर समूहका व्यक्तिलाई आधारभूत प्रौढ साक्षरता शिक्षा प्रदान गर्न सकिन्छ । आधारभूत प्रौढ शिक्षा प्राप्त गरिसकेका व्यक्तिहरुलाई ३ महिनादेखि ६ महिनासम्मको साक्षरोत्तर शिक्षा प्रदान गर्न सकिन्छ । साक्षरोत्तर शिक्षा लिएकालाई निरन्तर शिक्षा र वैकल्पिक शिक्षा कार्यक्रमअन्तर्गत शैक्षिक कार्यक्रममा सहभागी गराउने व्यवस्था गरिएको छ । विद्यालय भर्ना भएर बिचमै छोडेका वा विद्यालयमा आएर अध्ययन नै नगरेका बालबालिकाका लागि विद्यालयको पाठ्यक्रमका आधारमा तयार पारिएको पाठ्य सामग्रीका प्रयोग गरेर वैकल्पिक शैक्षिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सकिने व्यवस्था गरिएको छ । 

अनिवार्य तथा निःशुल्क शिक्षा सम्बन्धी नियमावली २०७७ को नियम १३ अनुसार विद्यार्थीले पढ्न छोडेको कक्षा र उसको उमेर हेरेर स्थानीय तहले कक्षा १ देखि ३ सम्मलाई एक तह, कक्षा ४ देखि ६ सम्मलाई तह दुई र कक्षा ७ र ८ लाई तह तीन निर्धारण गरेर शैक्षिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सक्छन् । यसरी आधारभूत तह पूरा गरेका र माध्यमिक शिक्षाको अवसरबाट बञ्चित भएकाहरुका लागि कक्षा ९ देखि १२ सम्मको माध्यमिक तहको शिक्षाका लागि माध्यमिक शिक्षा अनौपचारिक वा खुला विद्यालयबाट सञ्चालन गर्न सक्ने व्यवस्था गरिएको छ ।