≡ गोपाल घिमिरे

काठमाडौँ । ज्ञान, सिप र क्षमता बढाउन किताबको भारी बोकेर विद्यालय जानु पर्दैन । काठमाडौँ महानगर क्षेत्रभित्रका सामुदायिक विद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरुले आफ्ना धारणा यसरी सुनाउन थालेका छन् । महानगरले हरेक शुक्रबारलाई बुक फ्रि फ्राइडेका रुपमा क्रियाकलाप गराउने कार्यक्रम थालनी गरेपछिको १ महिनामा विद्यार्थीहरूले यसबाट प्राप्त लाभका विषयमा अनुभव सुनाउन थालेका हुन् । 

कार्यक्रम सञ्चालनको प्रभावकारिता अनुगमन गर्न महानगरका प्रमुख बालेन्द्र शाह (बालेन) आफैँ विद्यालयहरुमा पुग्ने गर्नुभएको छ । हरेक हप्ता उहाँ कुनै न कुनै विद्यालयमा पुग्नुहुन्छ । प्रमुखसँगै शिक्षा सल्लाहकार, शिक्षा विभागका प्रमुख सीताराम कोइरालासहित अधिकारीहरु पनि विद्यालयको अनुगमनमा जाने गर्नुभएको छ । 

सरस्वती निकेतन माध्यमिक विद्यालय, ओन्दे
विद्यालयले बुक फ्रि फ्राइडेका लागि बुधबार योजना बनाउँछ । यसअनुसार बिहीबार रूटीन तयार हुन्छ । विद्यालयले शिक्षामा सिप कार्यक्रम अन्तर्गत फेसन डिजाइन र टेलरिङ सिकाउन थालेको छ । यसमा एप्रोन र छ टुक्रे पेटीकोट सिलाउन सिकाउन थालिएको छ । 

विद्यालयका प्रधानाध्यापक रविना महर्जन भन्नुहुन्छ, ‘शिक्षकहरूका बिचमा छलफल चलाएर अगाडि बढ्ने बाटो स्पष्ट बनायौँ । कक्षा चलाउँदा शिक्षकलाई पनि तनाब छैन । विद्यार्थीलाई पनि छैन । कक्षा बितेको पत्तै हुँदैन ।’ विद्यालयमा खेल मैदानका लागि ठाउँ छैन । कक्षा कोठा साँघुरा छन् । यो चाहिँ समस्या हो, प्रधानाध्यापक महर्जन थप्नुहुन्छ, ‘नजिकै भएका कुनै खुल्ला स्थानको उपयोग गर्ने योजना बनाएका छौँ । यसमा महानगरको सहयोग चाहिन्छ ।’

प्रशिक्षक कोपिला श्रेष्ठका अनुसार, यस विधामा छात्रा जत्तिकै छात्रहरुको पनि रुचि देखाएका छन् । पहिले छात्राहरु मात्र होलान कि भन्ने लागेको थियो । उहाँका अनुसार मेसिन र यसका पार्ट पूर्जा चिनाउनु यसको आधारभूत कक्षा हो । यसपछि टाँकाको बारेमा सिकाउँदै सिप कला बढाउँदै लगिन्छ । 

विश्व निकेतन माध्यमिक विद्यालय, त्रिपुरेश्वर
विद्यालयमा कोड क्लब सुरू गरिएको छ । यस क्लबमा कक्षा ८ का ७ जना विद्यार्थीको समूह बनाइएको छ । शिक्षण विधि, शिक्षण पद्धति, सिकाइसहित जीवन उपयोगी परियोजना बनाउने, सञ्चार गर्ने जस्ता रचनात्मक क्रियाकलापका लागि यो क्लवब गठन गरिएको हो । क्लबमा ४ जना शिक्षक हुनुहुन्छ । 

क्लबका विद्यार्थीहरुले खेल मैदानमा फुटबल, बास्केटबल खेले जसरी रमाउँदै नयाँ कार्यक्रम बनाउन सक्छन् । यसको आधार स्क्याच कोडिङ् हो । प्रशिक्षक सगुन ढुङानाका अनुसार यसरी निर्माण गरिएका कार्यक्रमह? १६० देशका विद्यार्थीको नेटवर्कमा पुग्छ । यही प्लेटफर्मबाट अन्तरराष्ट्रिय प्रतिस्पर्धा पनि गर्न सकिन्छ । 

विद्यालयमा सिपमा शिक्षा कार्यक्रमअन्तर्गत ब्युटिसियन (सौन्दर्य कला) तालिम चलाउन थालिएको छ । विद्यार्थी संख्या धेरै भएको र एउटै विधामा धेरै विद्यार्थीको ?चि भएपछि अवधि तोकेर तालिका निर्माण गर्ने योजना रहेको प्रधानाध्यापक हेरम्बराज कँडेलले योजना सुनाउनुभयो । व्यवहारिक शिक्षा जरुरी थियो । कार्यान्वयनमा आयो । कँडेलले नीतिगत प्रबन्ध गरिदिएकोमा महानगरपालिकाप्रति आभार प्रकट गर्नुभयो ।   

प्रशिक्षक विमला रिजाल भन्नुहुन्छ, ’ब्युटिसियन तालिम सुन्दरतासँग मात्र होइन, स्वास्थ्यसँग पनि सम्बन्धित छ । नङ् काट्नु, कपाल काट्नु, सरसफाइ गर्नु जस्ता क्रियाकलाप सुन्दरताका लागि नगरे पनि स्वास्थ्यका लागि गर्नुपर्छ ।’

आफ्नै परिवेशमा उपलब्ध हुने प्राकृतिक बस्तु र सामग्रीको प्रयोगलाई सुन्दरता र स्वास्थ्यका लागि कसरी प्रयोग गर्न सकिन्छ । कक्षाको शु?वात यसको चिनारीबाट भएको छ । रिजालले तालिमका विषयमा जानकारी गराउनुभयो । 

विद्यालयले छनौट गरेको अर्को विधा मूर्तिकला हो । यसमा मूर्ति बनाउन माटोको गुणबाट सिकाइ सुरु गरिएको छ । यस विधामा विद्यार्थीहरु मग्न भएर सिप सिकिरहेका छन् । 

किताबमा पढेको भन्दा यसरी क्रियाकलाप गर्दा सजिलै सिक्न सकिने रहेछ । कक्षाका विद्यार्थीह?ले प्रसन्नता प्रकट गरे ।