बसन्तपुरको सौन्दर्य र व्यवस्थापनमा एकीकृत काम गरिने

काठमाडौँ । २०७२ सालको भूकम्पले जीर्ण हनुमान ढोकाको आगमछेँ काठमाडौँ महानगरपालिकाले अगाडि बढाउने उपप्रमुख सुनिता डंगोलले बताउनुभएको छ । बसन्तपुरको सौन्दर्य तथा व्यवस्थापनमा सरोकारवाला अधिकारीहरुसँग छलफल र स्थलगत भ्रमण गर्दै उहाँले जनसहभागिता जुटाएर, स्थानीयको अपनत्व हुने गरी महानगरपालिकाले काम गर्ने बताउनुभएको हो । 

मखन, मरुगणेश लगायत स्थानमा सवारी आवागमनको अत्याधिक चाप भएका कारण सहज आवागमनमा बाधा सिर्जना भएको बताउँदै उपप्रमुख डंगोलले सम्पदा क्षेत्रको सुन्दरता र जनजीवनको सहजताको लक्ष्य हुनु पर्ने धारणा राख्नुभयो । विगतमा भएका सिकाइ र सफल अभ्यासलाई पछ््याउँदै गुनासालाई शुन्य बनाउने, मौलिकतामा निखार ल्याउने काममा प्रगति नहुञ्जेल साझेदारहरु हरेक १५ दिनमा बैठक बसेर संयुक्त प्रयास गर्नु पर्ने उहाँको भनाइ छ । 

बसन्तपुर क्षेत्रमा भएका सहयोगापेक्षी मानव व्यवस्थापनका लागि महानगरले तत्काल काम गर्दैछ । बैठकमा महानगरका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बसन्त अधिकारीले, तत्काल सुधार गर्नुपर्ने १७ बुँदे विवरण राख्नुभएको थियो । यीमध्ये ‘६ स’ अर्थात् ‘सरससफाई, सुन्दरता, सुरक्षा, सत्कार, सम्पदाको महत्व प्रवर्धन र सहयोगापेक्षीको व्यवस्थापनमा एकीकृत प्रणालीबाट काम गरेर अवस्थामा सुधार ल्याउनु पर्ने खाँचो देखाउनुभयो । 

छलफलका क्रममा कुमारी घरको पुननिर्माण र सजावट, जात्रा सञ्चालनका क्रममा गाडिएका खम्बा र बनाइएका खाडल व्यवस्थापन, टेकाका भरमा अड्याइएका भौतिक संरचनाको व्यवस्थापनमा तत्काल काम गर्नुपर्ने बताइएको छ । सम्पदा क्षेत्रमा कपडालगायत बस्तुको व्यापार नसुहाउने भएको, दुव्र्यसनीहरुको संख्या बढ्दै गएको, परेवाको चारो, चिया र पर्यटकलाई दवाव दिएर सामान वेच्ने परिपाटी नियन्त्रण हुनु पर्ने विषय प्राथमिक थियो । सम्पदा क्षेत्रभित्र सवारी प्रवेश पूर्ण रोक लगाउनु पर्ने र बसन्तपुरको व्यवस्थापनका लागि काम गर्ने सरकारी कार्यालय बिच समन्वय बढाउनु पर्ने छलफलको अर्को महत्वपूर्ण विषय थियो । 

शौचालयमा जनसाधारणको पहुँच र निर्वाध अवलोकनको वातावरण वसन्तपुर व्यवस्थापनका दृष्टिले सार्वजनिक सरोकारका विषय हुन् । यी विषयसँग स्थानीयबासीको दैनिक जीवन यापनसँग जोडिएका सवाल सम्बन्धित छन् । 

स्थानीयलाई दिने र महानगरले लिने दुवै पक्ष उत्तिकै महत्वपूर्ण छन् । छलफलमा विधायन समितिका संयोजक एवं वडा २३ का अध्यक्ष मचाराजा महर्जनले, स्थानीयबासीको जीवनस्तर सुधार गर्न र व्यवसायिक समस्या समाधानमा सँगै काम गर्नुपर्ने खाँचो देखाउनुभएको थियो । 

छलफलमा हेरचाह अड्डाका प्रमुख सन्दीप खनालले, बसन्तपुरको विकास र व्यवस्थापनमा काम गर्ने सरकारी अड्डाले वार्षिक कार्यक्रम बनाउँदा समन्वय गरेर नदोहोरिने गरी बनाउनु पर्ने खाँचो देखाउनुभयो । आफू मातहतमा रहेका स्थानमा चलिरहेका व्यापारिक क्रियाकलापलाई सम्पदामैत्री बनाउनेमा आफ्नो कार्यालयले क्रमशः काम गरिरहेको खनालको भनाइ छ । शार्दुलजंग गुल्मका सेनानी शिव भँडेलले, अत्यावश्यक बाहेक नेपाली सेनाले सम्पदा क्षेत्रमा सवारी नलाने बताउनुभयो । 

जुद्ध शालिकबाट बसन्तपुर प्रवेश गर्ने स्थानमा राखिएका गमला र फूलले सुन्दरता बढाएको विषय उठेपछि त्यसको नियमित सम्भारका लागि आउँदो हप्तादेखि महानगरले उद्यानमा काम गर्ने कर्मचारी खटाउने प्रशासन विभागका प्रमुख दिपक अधिकारीले बताउनुभयो । सम्पदा क्षेत्रमा राखिने परिचय पाटी सम्बन्धी छुट्टै मापदण्ड हुनुपर्छ । यी परिचय पाटी अन्य क्षेत्रका जस्ता होइनन्, राजस्व विभागका प्रमुख ध्रुव काफ्लेले, रङ् कस्तो हुने जस्ता सानातिना विषय मापदण्डमा उल्लेख गरिनुपर्ने धारणा राख्नुभयो । 
 
छलफलपछि काष्ठमण्डप, सिंह सत्तल, कुमारी घर, शिवपार्वती डवली, कालभैरव, आगम छेँ, मखनलगायत क्षेत्रको स्थलगत निरीक्षण गरिएको थियो । 
  
हनुमान ढोका दरबार क्षेत्र संरचना अवलोकनका लागि मात्र होइन, स्थानीयबासीको परम्परागत जीवन, जात्रा र चाल चलन झल्कने गतिविधि प्रदर्शन गर्ने वातावरणका लागि पनि तयार हुनु पर्छ । 

दरबार भित्री र बाहिरी भागमा विभाजित छ । भित्री भाग हेरचाह अड्डाले हेर्छ । दरबारको बाहिरी भाग काठमाडौँ महानगरपालिकाको संरक्षण कार्यक्रमले व्यवस्थापन गरिरहेको छ । भौतिक संरचनाहरुको  स्वामित्वका दृष्टिले गुठी संस्थान र पुरातत्व विभागले पनि उत्तिकै हिस्सा राख्छन् । 

महानगर क्षेत्रभित्रका ठूला जात्रा तथा पर्व सञ्चालन गर्दा हनुमान ढोका दरबार क्षेत्रमा एक पटक पुग्नै पर्ने चलन छ । यति मात्र होइन, इन्द्र जात्रा लगायतका पर्वमा राष्ट्र प्रमुख आउने, जीवित देवी कुमारीको घर भएको स्थान, तलेजु भवानी तथा काल भैरवसहित मल्ल कालदेखि शाह कालसम्मका कलाकारिताले कुँदिएका मठ मन्दिर र प्रख्यात धार्मिक आस्थाका देवी देवता भएको स्थान भएका कारण बसन्तपुरलाई खुल्ला संग्रहालयका रुपमा लिने गरिन्छ । 

काठमाडौंमा पर्यटन व्यवसाय सुरु भएको ठाउँ बसन्तपुर नजिकैको झोँछे क्षेत्र हो । यसकारण बसन्तपुर क्षेत्रलाई सांस्कृतिक मात्र नभइ पर्यटन व्यवसायको आधार स्थलका रुपमा लिइन्छ ।