३२ सय महिलाको स्तन र पाठेघरको मुखको क्यान्सर परीक्षण शिविरमा करिब ८५ प्रतिशत महिलाको परीक्षण पहिलो

काठमाडौँ । पाठेघरको मुखको क्यान्सर परीक्षण गराउँदा एचपीभी पोजेटिभ देखिए धेरै महिला र परिवारका सदस्य क्यान्सर भयो भनेर डराउनुहुन्छ । तर, एचपीभी पोजेटिभ हुनु क्यान्सर हुनु होइन । यसबाट संक्रमण भएर क्यान्सरको जोखिम हुन सक्ने जोखिम हो । वीर अस्पतालका क्यान्सर रोग विशेषज्ञ प्रा. डा. सन्ध्या चापागाईँ भन्नुहुन्छ, ‘क्यान्सर रोगका विषयमा समुदाय स्तरमा विस्तार गर्नु पर्ने धेरै विषय छन् ।’ २०८१ चैत १२ गतेदेखि २०८२ वैशाख १२ गतेसम्म महानगरपालिकाले चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान, वीर अस्पतालसँगको सहकार्यमा सञ्चालन गरेको महिलाहरुको स्तन र पाठेघरको मुखको क्यान्सर निःशुल्क परीक्षण शिविरबाट प्राप्त नतिजा प्रतिवेदन महानगरपालिकको स्वास्थ्य विभागलाई बुझाउँदै उहाँले भन्नुभयो, ‘अहिलेसम्म एचपीभी १६ र एचपीभी १८ को मात्र परीक्षण गर्ने साधन छन् । शिविरबाट ९८ जनाको रिपोर्ट यी दुई समूहमा देखिएन । उहाँहरुको रिपोर्टलाई अन्य समूहमा राखिएको छ । महानगरपालिकाले यसको परीक्षणका लागि साधन उपलब्ध गरायो भने नमूनाको पुनः परीक्षण गरे कुन भाइरस हो भन्ने पत्ता लगाउन सकिन्छ । यसबाट नयाँ तथ्य आउँछ । यो तथ्य नीति तर्जुमा गर्नका लागि आधार बन्न सक्छ ।’

उहाँका अनुसार एचपीभी ६, एचपीभी ११, एचपीभी १६, एचपीभी १८, एचपीभी ३१, एचपीभी ३३, एचपीभी ४५, एचपीभी ५२ र एचपीभी ५८ को संक्रमणले क्यान्सरको जोखिम हुन्छ । यसमध्ये नेपालमा एचपीभी १६ र एचपीभी १८ को मात्र परीक्षण हुनेछ गरेको छ । 

१ महिने निःशुल्क शिविरमा २ हजार ५६४ जनाको सर्भाइकल क्यान्सर, ६७० जनाको मेमोग्राम, ३७० जनाको स्तन क्यान्सर परीक्षण गरिएको थियो । यस्तै ११३ जनाको कल्कोस्कोपी गरियो । उहाँहरुमध्ये करिब ८५ प्रतिशत महिलाले पहिलो पटक परीक्षण गराउनुभएको हो । एचपीभी पोजेटिभ देखिएका १२६ जनामध्ये १३ जनामा एचपीभी १६ र १५ जनामा एचपीभी १८ पोजेटिभ देखिएको प्रा. डा. चापागाईँले जानकारी दिनुभयो । 

परीक्षण गराएका महिलाहरुमध्ये ३८ जनाको परिवारमा स्तन क्यान्सरको हिस्ट्री थियो । ५ जनाको स्तन र सर्भाकल क्यान्सर, २ जनाको ओभरियन क्यान्सर, ३४ जनाको सर्भाइकल क्यान्सरको हिस्ट्री थियो । १ हजार ६६ जना बिरामीले आफ्नो परिवारमा क्यान्सरका कुनै पनि विरामी नभएको उल्लेख गर्नुभयो ।  

परीक्षणमा सबैभन्दा धेरै ३० वर्षदेखि ६९ वर्ष उमेर समूहका महिलाहरु सहभागी हुनुभयो । गएको वर्ष एचपीभी डीएनए पोजेटिभ देखिएका ६० जना, भीआइए पोजेटिभ देखिएका ११ जना, प्यामस्मेयर पोजेटिभ देखिएका ८ जना, एचपीभी डीएनए र भीआइए पोजेटिभ देखिएका २ जनाले पनि यस वर्ष परीक्षण गराउनुभएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।  

रिपोर्टले देखाएको तथ्यमा कुरा गर्दै अस्पतालको अङ्कोलोजी विभागका प्रमुख प्रा. डा. विवेक आचार्यले भन्नुभयो, ‘महानगरपालिकासँगको सहकार्यमा हामीले यो सेवालाई नियमित गर्ने योजना बनाएका छौँ । यसबाट धेरै सेवाग्राहीलाई सहज परीक्षणको वातावरण बन्नेछ ।’ प्रा. डा. आचार्यको प्रस्तावप्रति महानगरपालिका सकारात्मक छ । यसलाई निर्णय प्रक्रियामा लगेर सहकार्यको वातावरण तयार गर्नेछौँ । स्वास्थ्य विभागका प्रमुख दीपककुमार के. सी. ले भन्नुभयो, ‘शिक्षित भइकन पनि सहरका महिलाहरुले क्यान्सर परीक्षण नगराउने देखियो । हामी ३० वर्ष उमेर पूरा भएका हरेक महिलाहरुलाई क्यान्सर परीक्षणका लागि वातावरण बनाउँदै लैजानेछौँ ।’  

कार्यक्रमका फोकल पर्सन चन्द्रा भट्टका अनुसार गएको वर्ष गरिएको परीक्षणका क्रममा छुट हुनु भएका ३० वर्षदेखि ६० वर्ष उमेर समूहका महिला र गएको वर्ष परीक्षण गर्दा पोजेटिभ देखिनुभएका महिलालाई यस वर्षको परीक्षण र प्रारम्भिक उपचारको लक्षित समूहमा राखिएको थियो । 

कसरी गरियो परीक्षण 
परीक्षणका क्रममा महिलाको स्तनको क्लिनिकल जाँच गरिएको थियो । प्रारम्भिक जाँचका क्रममा शंका लागेका महिलाहरुको अल्ट्रासाउन्ड गरियो । यसपछि मेमोग्राफीका लागि पठाइयो । पाठेघरको मुखको क्यान्सर परीक्षणमा एचपीभी डीएनए पीसीआर (ह्युमन प्यापोलिमा भाइरस) परीक्षण गरियो । यसबाट पोजेटिभ रिपोर्ट आएका महिलाहरुको कल्पोस्कोपी र बायोप्सी गरिएको थियो । 

गएको वर्षको परीक्षण 
यो शिविर महानगरपालिकाको दोस्रो संस्करण हो । पहिलो संस्करण २०८१ वैशाख ३ गते सुरु भएर त्यस महिनाभरि वडाहरुमा चलाइएको थियो । त्यस परीक्षणले क्यान्सरसँगै धेरै महिलाहरुमा प्रजनन स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित समस्याहरु देखाएको छ । त्यस बेलाको शिविरमा ८ हजार १४५ जना महिलाहरुले जाँच गराउनुभएको थियो । जसमध्ये शंका लागेका ६ हजार ६२४ जना महिलाको पाठेघरको मुखको क्यान्सर पहिचानका लागि एचपिभी डिएनए परीक्षण गरिएको थियो । उहाँहरुमध्ये ४५३ जनामा एचपिभी पोजेटिभ देखियो । पोजेटिभ देखिएका सबैलाई कल्पोस्कोपी गर्न बोलाइएकोमा ३२८ सम्पर्कमा आएर परीक्षण गराउनुभयो । त्यसपछि ३२८ जनाको वायोप्सी गरियो । यसरी वायोप्सी गरिएकामध्ये १२१ जनाको रिपोर्ट सामान्य आयो । १६१ जनामा सिआइएन वान, २४ जनामा सिआइएन टु र १४ जनामा सिआइएन थ्री देखियो । ३ जनामा  भने क्यान्सर भइसकेको देखिएकोले थप उपचारका लागि पठाइयो । 

क्यान्सरबाहेक प्रजनन स्वास्थ्य समस्यामा पाठेघरमा मासु पलाएको, सेतो गनाउने पानी बग्ने, पाठेघरको मुखको संक्रमण, पाठेघरको मुखमा मासु पलाएको तथा यौनजन्य रोगहरु देखिएका थिए । 

८ हजार १४५ जनामा गरिएको स्तन क्यान्सर परीक्षणमा १ जनामा व्रेष्ट कार्सिनोमा पत्ता लाग्यो । त्यस क्रममा शंका लागेका ३१८ जनाको भिडियो एक्सरे गरिएको थियो । मेमोग्रामका लागि २८ जनालाई १५ जनालाई माइक्रोस्कोपिक परीक्षणका लागि शिफारिस गरिएको थियो ।  

स्तन र पाठेघरको मुखको क्यान्सर

सिआइएन अर्थात् सर्भाइकल इन्ट्रापेथिलियल नियोप्लासिया क्यान्सरको प्रारम्भिक अवस्था हो । यो अवस्थाका ३ वटा तह (ग्रेड) हुन्छन् । पहिलो तहलाई सिआइएन वान, दोस्रोलाई सिआएएन टु र तेस्रोलाई सिआइएन थ्री भनिन्छ ।

ह्युमन प्यापोलिमा भाइरस (एचपीभी) ५ बर्षदेखि १० बर्षसम्म रहिरह्यो भने पाठेघरको मुखमा क्यान्सरको जोखिम रहन्छ । ३० बर्षदेखि ६० बर्ष समूहका महिलाले हरेक ५ बर्षमा एकपटक यसको परीक्षण गराउनुपर्छ । 

१ जनाभन्दा धेरै पुरुषसँग यौन सम्पर्क भएका, १६ बर्षभन्दा कम उमेरमा यौन सम्पर्क भएका, महिनावारी भएको पहिलो वर्षभित्रै यौन सम्पर्कमा भएका, एचआइभी जस्ता यौनजन्य संक्रमण भएका, ह्युमन प्यापिलोमा भाइरस (एचपीभी) देखिएका, धुमपान गर्ने, प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर भएका, धेरैपटक गर्भवती भएका, कहिल्यै जाँच नगराएका महिलाहरुलाई पाठेघरको मुखको क्यान्सर हुने जोखिम धेरै हुन्छ ।