गुप्त नृत्यको गरिमा बढाउन इच्छुकलाई प्रशिक्षण प्रदान गरेर सांस्कृतिक सहरको गरिमा बढाउन खोजेका छौँ - प्रवक्ता मानन्धर

काठमाडौँ । ‘पारिवारिक परम्पराका रुपमा सन्तानलाई र परम्परागत गुठियारलाई मात्र प्रदान गरिँदै आएका गुप्त नृत्यहरुको गरिमा बचाउन अरु कसैले चाहन्छ भने सिकाउन सकिन्छ । तर, यसरी प्रशिक्षित गरिएका व्यक्तिहरुलाई नृत्यको मर्यादामा पूर्ण प्रतिवद्ध गराउनु पर्छ ।’ अमूर्त सम्पदाको संरक्षणका विषयमा कुरा गर्दै काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रवक्ता नवीन मानन्धर भन्नुहुन्छ, ‘मूर्त सम्पदासँगै अमूर्त सम्पदाको गरिमा जोगाउन हामीले महानगरपालिका स्तरमा पनि र वडा स्तरमा पनि लगानी बढाएका छौँ । यसले सांस्कृतिक सहरको गरिमा बढाउन मद्दत गर्ने हाम्रो अपेक्षा छ ।’ उहाँले, वडा नम्बर १७ ले सुरु गरेको चर्या नृत्य प्रशिक्षण प्रारम्भ अवसरमा यस्तो धारणा राख्नुभएको हो ।

सामान्य जीवनका लागि गायन, वादन र नृत्य अनिवार्य जस्तै भएको छ । उहाँले भन्नुभयो, ‘सांस्कृतिक, सामाजिक र संस्कारगत मान्यताका आधारमा कला प्रदर्शन गर्ने, स्थान, समय चयन गर्नुलाई न्यूनतम मापदण्ड मान्नुपर्छ ।’ 

प्रशिक्षण प्रदान गर्ने नेपा डान्स एकेडेमीका अध्यक्ष रोहिया महर्जनले शुभारम्भ अवसरमा भन्नुभयो, ‘हामीले हाम्रा गुरु यज्ञपवितमान बज्राचार्यसँगको दीक्षा र अनुमतिले मात्र प्रशिक्षण प्रारम्भ गरेका हौँ । यस नृत्यका केही सीमा र मर्यादा छन् । प्रशिक्षित कलाकारले सीमा र मर्यादाभन्दा बाहिर गएर मनोरञ्जन र आयका लागि यसको प्रदर्शन गर्न निषेध गरिएको छ ।’ उहाँले थप्दै भन्नुभयो, ‘यसरी सिकिएको ज्ञान होटल, रेष्टुरेन्ट तथा अन्य व्यावसायिक कार्यक्रममा प्रदर्शन गर्न पाइँदैन ।’

प्रशिक्षणमा ६८ जना वडाबासीको सहभागिता छ । यसमा बालबालिका, किशोरी र वयस्क उमेर समूहका व्यक्ति धेरै हुनुहुन्छ । 

तालिम १५ दिन अवधिको हो । यसमा गुरु वन्दना, पदमनर्तेश्वर, षोडषलास्य, पञ्चोपचार लगायत संस्कारका क्रममा गरिने चर्या नृत्यका मुद्रा, हाउभाउ, पोशाक, सृङ्गार, बादन र यससँग सम्बन्धित संस्कारगत क्रियाकलापको सैद्धान्तिक र सिप विकास अभ्यास गराइनेछ । 

गुरुवन्दना चर्या नृत्यको नमस्कार गर्ने विधि हो । यो सबैभन्दा पहिलो गर्नुपर्छ । षोडशलास्य नृत्य पञ्च बीजाक्षर (मन्त्रको पहिलो अक्षर)बाट उत्पत्ति हुनुभएका १६ देवीहरुको भाव नृत्यको हो । देवीहरु मण्डलाकारमा बसेर बाद्यबादनको धुनसँगै मुख्य देवताको पञ्चोपचार पूजा यस नृत्यको कथा हो । यसमा ४ प्रकारका बाजा, ४ जना देवकलाकार, ४ प्रकारका पूजा सामग्री हुन्छन् । 

वुद्ध ज्ञानलाई १८ भागमा बाँडेर त्यसको प्रतीक स्वरुप १८ वटा हातसहितको स्वरुपमा नाचिने नृत्य पदमनर्तेश्वर नृत्य हो ।