शिक्षामा सिप- प्रयोग प्रमाणित, सामुदायिक शिक्षा नयाँ गन्तव्यमा प्रवेश

स्थानीय चुनावको दौरान काठमाडौँ महानगरपालिकालगायत स्थानीय तहका प्रायः उम्मेदवारको घोषणा पत्रमा शैक्षिक सुधारका कार्यक्रम समावेश थिए। महानगरपालिकाको प्रमुखको प्रतिस्पर्धामा रहनुभएका उम्मेदवार बालेन्द्र शाह (बालेन) ले पनि घोषणा पत्रमा शिक्षालाई प्रमुख प्राथमिकतामा राख्नु भएको थियो। जसमा समावेश ६ वटा मुख्य बुँदामध्ये हप्तामा एक दिन सामुदायिक विद्यालयमा सिप, उद्यमशीलता, खेलकुद, सङ्गीत, कला तथा नेतृत्व विकासका लागि प्रशिक्षण कार्यक्रमको व्यवस्था गरिने कुरा उल्लेख थियो। शाह, स्थानीय तह सदस्य निर्वाचनबाट प्रमुखको पदमा निर्वाचित भएपछि त्यसै बर्ष (आ. व.  २०७९/०८०)  मा शिक्षामा सिपका लागि २ करोड रूपैयाँ र अन्य यसै किसिमको क्रियाकलापको लागि थप २ करोड बजेट विनियोजन गरियो । निर्वाचित जनप्रतिनिधिबाट यो कार्यक्रम सर्वसम्मत भयो ।

शिक्षामा सिप

पाठ्यपुस्तकबाट प्राप्त हुने सैद्धान्तिक ज्ञानसँगै जीवनोपयोगी, सिपमूलक तथा व्यवहारिक शिक्षा प्रदान गरेर विद्यालय तह पूरा गर्दा कम्तीमा एउटा प्राविधिक क्षेत्रको ज्ञान भइ शिक्षालाई सिपसँग जोड्ने, सिपप्रति सम्मान विकास गराउने, विविध रोजगारका अवसर जानकार गराई कम्तीमा एक सिप सम्बन्धी आधारभूत कौशलता हुन सक्ने जनशक्ति तयार गर्न यस प्रकारको कार्यक्रम थालनी गरिएको हो।

सिपमूलक तालिमको प्रथम तह ९० घण्टाको हो भने उक्त योजना चार तहसम्म निर्माण गर्ने लक्ष्य लिइएको छ । यसअन्तर्गत दोस्रो व्याचले यसप्रकारको तालिम लिइसकेका छन् भने तेस्रो व्याचको तालिमका चलिरहेको छ। उक्त तालिम १० वटा विषयका छन् । विद्यार्थीले आफ्नो रुचिअनुसार विषय छानेर तालिममा सहभागी हुन पाउँछन् । कृषि तथा सहरी खेती, सौन्दर्य कला र कपाल शैली (हेयर स्टायल), काष्ठकला तथा नक्कासी (कुँदेर बेलबुट्टा भर्ने काम), पाक कला, फेसन डिजाइन र कपडा निर्माण, घरमा तार र बिजुली जडान (वायरिङ् एण्ड इलेक्ट्रिकल), विपद् पूर्वतयारीका लागि भवन निर्माणको रैथाने (परम्परागत) कला, मोबाइल र विद्युतीय सामान, पाइप जडान तथा मर्मत, कला र मूर्तिकला विधा तालिमका विषय हुन् । नेतृत्वले देखेको सपना र निर्माण गरेको नीति र कार्यक्रमलाई कार्यान्वयन गर्न महानगरको शिक्षा समितिले ५ जनाको कार्यदल बनायो। शिक्षा विभागका प्रमुखको संयोजकत्वमा गठित कार्यदलमा शिक्षा सल्लाहकार, सहरी योजना आयोगका सहायक विज्ञ (तत्कालिन), शिक्षा अधिकारी र सामुदायिक विद्यालयका प्रधानाध्यापकहरूको प्रतिनिधित्व गर्दै एक जना प्रधानाध्यापक सदस्य रहनुभयो ।

कार्यक्रमको प्रारम्भ गर्नुअघि सरोकारवाला निकायसँग संस्थागत, सामुहिक र व्यक्तिगत तहमा छलफल र परामर्श भयो। अन्तरक्रिया र गोष्ठी सम्पन्न गरियो। विकास साझेदार, प्राविधिक शिक्षा तथा व्यवसायिक तालिम परिषद् (सीटीइभीटी), विभिन्न प्राविधिक प्रशिक्षण केन्द्रहरू, काठमाडौँ विश्वविद्यालय, तालिम प्रदायक संस्था, रोजगारदाता, पाठ्यक्रम विकास केन्द्रका प्रतिनिधि, प्रधानाध्यापक, विद्यालय व्यवस्थापन समितिका प्रतिनिधि, अभिभावक प्रतिनिधि, विज्ञान, प्रविधि, इन्जिनियरिङ, मानविकी र गणित शिक्षाको प्रवर्धनका लागि आविष्कार समूह (स्टीम समूह)का शिक्षक र विद्यार्थी यस कार्यक्रममा सहभागी थिए। छलफल र अन्तरक्रियासँगै प्रशिक्षण प्रदायकहरूले सञ्चालन गरेका कामको अध्ययन भयो। यसबाट उहाँहरूको धारणा जान्न र आफ्नो धारणा निर्माणमा सहयोग पुग्यो ।

यी क्रियाकलापले तालिम पूर्व, तालिमको अवधि र तालिम पश्चात् गर्नु पर्ने कार्य योजना सफल पार्न सहयोग भयो। यसैका आधारमा तालिमका क्षेत्र निर्धारण गरेर पाठ्यक्रम तयार पारिएको हो। तालिमको उद्देश्य विद्यार्थीहरूलाई उपयुक्त प्राविधिक सीपहरू सिक्न अवसर प्रदान गर्नु हो। जसले उनीहरूलाई जीवनवृत्तिको अवसर तथा पेशा छान्न, यसका प्रक्रियामा सहभागी हुन र लक्ष्य प्राप्त गर्न सक्षम बनाउँछ। विद्यार्थीको आवश्यकता र चासो तथा बजारमा दक्ष जनशक्तिको आवश्यकता पूरा गर्ने प्राविधिक मार्ग प्रदान हुनेछ।

खुल्ला आह्वानबाट तालिम प्रदायक संघसंस्थासँग आवेदन माग भयो। भौतिक उपस्थिति हुन नसक्नेहरूसँग अनलाइन (वेविनार) मार्फत प्रोत्साहित गरियो। प्रशिक्षक छनोट गर्न आवेदकहरूलाई प्राविधिक प्रस्तावलाई १ सय अङ्कमा मूल्याङ्कन गरेर ५ श्रेणीमा विभाजन गरिएको थियो। प्राविधिक प्रस्तावलाई १० अङ्क, अनुभवलाई २५ अङ्क, प्रयोगशालाको उपलब्धतालाई १५ अङ्क कार्यक्रम कार्यान्वयन विधि भएकालाई २० अङ्क, प्रस्तावित तालिम संयोजक, प्रशिक्षक, सह प्रशिक्षकलाई ३० अङ्कमा मूल्याङ्कन गरिएको थियो। प्रस्ताव स्वीकार गर्नका लागि न्यूनतम ६० अङ्क प्राप्त गर्नु पर्ने थियो ।

प्राविधिक प्रस्तावमा प्राप्ता‌ङ्को भार ८०% र वित्तीय प्राप्ताङ्कको भार २०% राखिएको थियो। प्राप्त समग्र प्राविधिक र वित्तीय प्रस्तावको अङ्कका आधारमा प्रस्तावहरूलाई श्रेणीबद्ध गरिएको थियो। यसैका आधारमा सम्झौता तथा कार्य सञ्चालन भएको हो। ६० अङ्क पनि नल्याएमा दोस्रो चरणमा आवेदन लिने तयारी रिएको थियो। तोकिएको अङ्क प्राप्त गर्ने प्रतिस्पर्धी प्रस्ताव प्राप्त भएकोले दोस्रो चरणमा जानु परेन । कार्यक्रम सञ्चालन गर्नका लागि २६ वटा तालिम  प्रदायक संस्थाहरूलाई आवद्ध गरिएको थियो।

शिक्षामा सिप कार्यक्रमको औपचारिक थालनी २०८० बैशाख १२ गते भएको हो। कक्षा ९ का विद्यार्थीहरूका लागि शैक्षिक सत्रको शुरुवात अर्थात २०८० वैशाख १५ गतेदेखि विद्यालयमा छोटो अवधिको सिपमा आधारित सिकाइको पाइलट प्रोजेक्ट सुरु गरियो । यसमा महानगरपालिकाका ५६ वटा सामुदायिक विद्यालयमा ८० वटा तालिम चलाइएको थियो ।

विद्यालयहरूमा हरेक हप्ताको शुक्रबार 'शिक्षामा सिप' कार्यक्रम सञ्चालन हुँदा महानगरपालिका प्रमुख, उपप्रमुख, प्रमुख कार्यकारी अधिकृत, सहरी योजना आयोगका पदाधिकारी र शिक्षा विभागबाट निरन्तर अनुगमन तथा निरीक्षण अवलोकन भएको थियो ।

पाठ्यक्रम अनुरूप गत आर्थिक वर्ष भित्र नै कार्यक्रम सकियो। कार्यक्रमको अन्तिम हप्ता प्राविधिक मूल्याङ्कनका लागि काठमाडौं विश्वविद्यालयका प्राज्ञ, सीटीइभीटीका पूर्व निर्देशक, प्राविधिक शिक्षकहरूको टोलीले कार्यक्रमको मूल्याङ्कन गरेको थियो ।

अबको बाटो

दृष्टिकोणले लक्ष्य र उद्देश्यलाई वास्तविकतामा रूपान्तरण गराउन बाटो देखाउँछ। हामी कहाँ हुन चाहन्छौं, भनेर बुझ्न, स्पष्ट दृष्टिकोण बनाउन, स्पष्ट उद्देश्य राख्न, सरल र अधिक अर्थपूर्ण कार्य गर्न मद्दत गर्छ। आफ्नो दृष्टि र आफूले बनाएको नीतिमा स्पष्ट नेतृत्वबाट रणनीति, कार्ययोजना र बजेट उपलब्धताको बाटो खुल्ला हुन्छ। कार्यक्रमको सफलताको लागि बजेट मात्र नभइ, उपलब्ध स्रोतको अधिक उपयोग र नपुगेको स्रोत सुनिश्चित गर्न आवश्यक हुन्छ। यस्ता स्रोतमध्ये मानव संसाधनको व्यवस्थित परिचालन एक महत्वपूर्ण अङ्ग हो।

जिम कोलिन्स र जेरी पोरासले आफ्नो पुस्तक 'बिल्ट टु लास्टः सक्सेसफुल हेबिट्स अफ भिजनरी कम्पनीज' मा बीग हाइरी औडासियस गोल (बी. एच. ए. जी) फ्रेमवर्कमा दृष्टिकोण र यसलाई सफल कार्यान्वयन गर्ने विषयलाई परिभाषित गरेको छ। पुस्तकमा, कोलिन्स र पोरासले जोन एफ केनेडीको चन्द्रमा अवतरण प्रतिज्ञालाई राम्रो बी.एच.ए.जी. को उदाहरणको रूपमा व्याख्या गरिएको छ । १९६१ मा, अमेरिकी राष्ट्रपति जोन एफ केनेडीले 'दशकको अन्त्यमा यो राष्ट्रले मानिसलाई चन्द्रमामा अवतरण गराएर सकुशल पृथ्वीमा फर्काउने' प्रतिज्ञा गरेका थिए ।

नेतृत्वले ठुला ठुला प्रतिबद्धता र भाषण गर्छन् दृष्टिकोण राख्छन् । जोन अफ केनेडीको एउटा - प्रसङ्ग हो। अमेरिकामा नै पनि धेरै राष्ट्र प्रमुखले समृद्धिका आश्वासन दिएका छन्। यो आश्वासन र प्रतिबद्धता कार्यान्वयनको मार्गचित्रको अभाव खट्किने गरेको छ। धेरै जसो समयमा नेतृत्वको क्षमता र इच्छाशक्तिको सम्बन्धले पनि कार्यान्वयनमा असर पार्ने गरेको छ। अन्यत्र जे भए पनि जोन एफ केनेडी आफ्ना प्रतिबद्धताप्रति गम्भीर भए। दृष्टिकोण कार्यान्वयन अवस्थाका बारेमा निगरानी गरिहे। यसकारण सन् १९६९ मा नील आर्मस्ट्रङ्को नेतृत्वमा चन्द्रमा अवतरण गरी सुरक्षित रूपमा पृथ्वीमा फर्के ।

केनेडीले आफ्नो दृष्टिकोण कार्यान्वयन भएको हेर्न पाएनन् । किनभने, नोभेम्बर २२, १९६३ मा (मानिस चन्द्रमामा पुग्नुभन्दा करिब ६ बर्ष अगाडि) नै उनको हत्या भइसकेको थियो । केनेडी पद वा सत्तामा रहे पनि वा नरहे पनि उनले गरेको प्रतिबद्धतालाई उनी पछिका नेतृत्वले निरन्तरता दिए। यसकारण दृष्टिकोण व्यवहारिक रूपमा सफल भयो ।

यसबाट भन्न सक्छौं कि परिपक्व प्रणाली, यसलाई प्राप्त गर्न पर्याप्त स्रोत र सरोकारवालाको स्वामित्व सिर्जना गराउने हो भने जोन अफ केनेडीको जस्तै यहाँ पनि थालिएका कार्यक्रमले दिगोपना र सफलता प्राप्त गर्न सक्छन् । महानगरले सुरु गरेको पाठ् यपुस्तकरहित शुक्रबार कार्यक्रम यस्तै एउटा महत्वकाक्षी  कार्यक्रम हो। जसको उद्देश्य नै समग्र शिक्षा प्रणालीमा रूपान्तरणको बिउ छर्ने हो। यसै अन्तर्गत शिक्षामा सिप कार्यक्रममा अहिले उत्साहजनक सहभागिता भइरहेको छ। महानगरपालिकाले यो कार्यक्रमको आकारलाई ३ गुणा भन्दा बढी बजेट वृद्धि गरेर महानगर भित्र रहेका ५६ वटा सामुदायिक विद्यालयका सबै विद्यार्थीलाई १० मध्ये कम्तीमा एउटा विधामा ९० घण्टाको तालिमको व्यवस्था मिलाइएको छ।

आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा ८० वटा समूहले तालिम लिएकोमा २०८०/८१ को त्यही शैक्षिक सत्रमा २८४ वटा समूहमा ८ हजार ९११ जना विद्यार्थीले यसबाट प्रत्यक्ष लाभ लिने छन् । एक समूहमा अधिकतम ३० जना मात्रै विद्यार्थी राखिन्छ। विद्यार्थी संख्याको आधारमा एउटा विद्यालयमा एकदेखि २२ वटासम्म समूह निर्माण गरिएका थिए।  यसका लागि विनियोजन गरिएको २ करोड रूपैयाँ सिप विकासका लागि विद्यालयहरूमा प्रयोगशाला निर्माण गर्न खर्च योजना बनाइएको थियो। कक्षा ९ र १० को पाठ्यक्रम विकास केन्द्रले बनाएको सिपसँग केन्द्रीत विविध विषयलाई ऐच्छिक विषयको रूपमा पठन पाठन गर्न सकिने सम्भावना पनि अध्ययन गरियो। माग, बजार र रुचिको आधारमा अन्य पाठ्यक्रम पनि विकास गर्दै जाने तयारी गरिँदैछ। यसले विद्यार्थीहरूसँग सिपका धेरै विकल्प हुनेछन् । यस्तै २० लाख रूपैयाँ सम्बन्धित संस्थाहरूको सहकार्यमा मनोवैज्ञानिक परामर्श, सहजकर्ता र करियर गाइडर म्यापिङ कार्यक्रमको लागि छुट्याइएको थियो। यस अन्तर्गत १७५ जना फोकल शिक्षकलाई ५० घंटे तालिम दिइयो । शिक्षकहरूले विद्यार्थीलाई आफ्नो रुचि जान्न र आफूलाई चिन्न मद्दत गर्नेछ। यसैका आधारमा उनीहरू स्वतःस्फूर्त रूपमा रुचिको विषयमा तालिम लिई आफ्नो भविष्यको मार्ग चित्र आफैँ पहिचान गर्न सक्छन् ।

शिक्षामा सिप कार्यक्रमलाई दिगो रूपमा अगाडि बढाउनका लागि विद्यमान शिक्षक र कर्मचारीहरूको क्षमता वृद्धिमा पनि ध्यान दिइएको छ। विभिन्न विषय विज्ञ र सरोकारवालाहरूलाई भिजन, रणनीति र कार्यान्वयनको तहमा सहकार्य गरिरहेको छ। यसअन्तर्गत काठमाडौँ विश्वविद्यालयसँग सहकार्य गरि टिचर कलेज प्रोग्राम थालनी भयो। त्यसै अन्तर्गत इच्छुक शिक्षकहरूलाई निरन्तर क्रेडिटको आधारमा तालिम सञ्चालन भइरहेको छ।

१० वटा विधामध्ये कला र मूर्तिकला विधा तालिमका लागि महानरपालिका र नेपाल ललितकला प्रज्ञा-प्रतिष्ठानविच सम्झौता (जिटुजी) भएको छ। बाँकी ९ वटा विधामा प्रशिक्षण दिन चाहने व्यक्ति तथा संघ संस्थाहरूलाई विद्यालयमा सूचीकृत हुन सार्वजनिक आव्हान गरिएको छ। पहिलो चरणपछि सेवाप्रदायक छनोट गर्ने प्रक्रिया सञ्चालन गर्ने जिम्मा विद्यालयलाई नै दिइएको छ। विद्यालयमा हुने क्रियाकलापमध्ये यो नयाँ प्रकृतिको भएकोले १ जना खरिद परामर्शदाताबाट छोटो  अवधिका लागि सहयोग उपलब्ध पनि गराइएको थियो ।

छनोट हुने योग्यता

छोटो अवधिका लागि महानगरपालिकाले निर्धारण गरेका १० वटा क्षेत्रमा तालिम कक्षा सञ्चालन गरिरहेको व्यक्ति तथा संस्था सूचीकृत हुन योग्य हुनेछन् । सूचीकृत सेवा प्रदायक संस्थाको अनुभवलाई ४० अङ्कमा, जनशक्तिको योग्यता, अनुभव र प्रशिक्षक प्रशिक्षण तालिमलाई ४० अङ्कमा, प्रविधि हस्तान्तरण सम्बन्धी प्रतिविद्धतालाई १० अङ्कमा र आर्थिक तथा प्राविधिक क्षमतालाई १० अङ्कमा मूल्याङ्कन गरेर प्रशिक्षक छनोट गरिएको छ।

सेवा प्रदायक संस्थाको मूल्याङ्कन गरिने ४० अङ्कमध्ये सम्बन्धित विषयमा तालिम दिएका संस्थाहरूलाई एक वर्षको अनुभवका लागि २ अङ्क दिइएको छ। यसमा अधिकतम १० अङ्क प्रदान थियो। समूहमा तालिम चलाएको भए एउटा समूहमा २० जना भएको हुनुपर्नेछ। यसका लागि प्रति तालिम १ अङ्क प्रदान गरिएको थियो । यस सूचकमा अधिकतम १० अङ्क प्रदान गरिएको थियो। सरकारी क्षेत्रमा तालिम सञ्चालन गर्नेलाई ५ अङ्क र सामुदायिक विद्यालयमा तालिम चलाएको भए ५ अङ्क दिइएको थियो। भौगोलिक क्षेत्रका आधारमा दिइने अङ्कमा महानगरपालिकाभित्रै तालिम सञ्चालन गरेको भए १० अङ्क, काठमाडौँ जिल्लामा चलाएको भए ८ अङ्क, बागमती प्रदेशमा चलाएको भए ५ अङ्क र यसबाहेक अन्य स्थानमा चलाएको भए ३ अङ्क प्रदान गरिएको छ।

जनशक्तिको योग्यता, अनुभव र प्रशिक्षक प्रशिक्षण सूचकमा, तालिम संयोजकको शैक्षिक योग्यता स्नातकोत्तर भए ५ अङ्क र स्नातक भए ३ अङ्क दिइएको छ। तालिम संयोजन गरेको अनुभवलाई प्रति वर्ष १ अङ्क र बढीमा ५ अङ्क दिइनेछ । ट्रेनिङ इन्स्टिच्युट फर टेक्निकल इन्ट्रक्टर (टी.आइ.टी.आइ.) वा मान्यता प्राप्त संस्थाबाट प्रशिक्षक प्रशिक्षण प्राप्त योग्यतालाई ५ अङ्क दिइएको छ। मुख्य प्रशिक्षकको शैक्षिक योग्यता, अनुभव र प्रशिक्षक प्रशिक्षणलाई १५ अङ्कमा मूल्याङ्कन गरिएको थियो। यस्तै सहायक प्रशिक्षकलाई १० अङ्कमा मूल्याङ्कन गरिएको थियो ।

आर्थिक प्रस्तावमा, एक आर्थिक वर्षमा १० लाखभन्दा धेरै कारोबार गरेको भए ५ अङ्क र १० लाखभन्दा थोरै कारोबार गरेको भए ३ अङ्क प्रदान गरिएको थियो। यस्तै पूर्ण क्षमताको प्रयोगशालालाई ५ अङ्क र आंशिक क्षमताको प्रयोगशालालाई ३ अङ्क प्रदान गरिएको थियो। शिक्षामा सिपको नमूना चरण (पाइलट फेज) सफलतापूर्वक सम्पन्न भएपछि २०८० मंसिर १५ गतेदेखि स्केलिङ चरणका रूपमा महानगरका सबै माध्यमिक विद्यालयमा लागु गरिएको छ।

शिक्षामा सिप सञ्चालनका चुनौती, परिस्कृत अभ्यासहरु

शिक्षामा सीप कार्यान्वयनको दोस्रो चरणको नयाँ आर्थिक वर्ष सुरु भएको ६ महिनापछि, पुस महिनादेखि मात्रै कार्यान्वयन हुन गयो। विभागबाट विद्यालयमा पैसा पठाउने टाइमलाइन र त्यसपछिको खरिद प्रक्रियाले कार्यान्वयनमा ढिलाइ भएको हो। आर्थिक भार कम भएको बोलपत्र दिने तर कम प्रभावकारी सेवा  प्रदायकलाई खरिद प्रक्रियाका कारण पुरस्कृत गरियो । यसबाहेक दोस्रो चरणको कार्यान्वयनमा ढिलाइले गर्दा कक्षा १० का विद्यार्थीलाई शिक्षा मा सिपमा संलग्नताको प्रभावकारिता कम भएको हो। केही महिनापछि हुने एसइई परीक्षामा विद्यार्थी र शिक्षक केन्द्रित भएकाले, एस.ई.ई. परीक्षा अगाडी बिद्यार्थी को संग्लान्नाता प्रभावकारी हुन सकेन। एस.ई.ई. परीक्षा दिएपछि अर्को शैक्षिक सत्रमा विद्यार्थी विद्यालय आएनन् । फलस्वरूप राम्रो प्रतिशत विद्यार्थीहरूले ९० घण्टाको सीप शिक्षाको पाठ्यक्रम पूरा गर्न सकेनन् ।

यो आर्थिक वर्षमा हामीले प्रक्रियालाई अनुकूलन गर्ने उद्देश्य राखेका छौं। हामीले आर्थिक वर्षको तेस्रो महिना सकिनुअघि नै कक्षा सुरु गयौँ। प्रभावकारी र दिगो प्रक्रियाका लागि प्रभावकारी र दिगोपनको लागि शिक्षा विभागको "शिक्षामा सीप" कार्यान्वयनका लागि बजेट र सामाजिक विकास विभागको "रोजगारी र आयवृद्धि काठमाडौँको समृद्धि " बजेट लाई एककृत गरेर दुवै योजना लाई उपयोग गर्नेछ । महानगरका विभिन्न विभागका TVET सम्बन्धी विभिन्न - कार्यक्रमहरूलाई एकीकृत गर्दा थप प्रभावकारी र लागत  प्रभावकारी बनाउनेछ। २५ वटा सामुदायिक विद्यालयमा ४० वटा प्रयोगशाला स्थापना गर्न १० करोड शिक्षा विभागले बजेट विनियोजन गरेको छ। ल्याबका लागि सामाजिक विभागबाट ४० जना प्रशिक्षक र ४० जना सहप्रशिक्षक नियुक्ति गर्ने बजेट विनियोजन गरिएको छ । आगामी शैक्षिक सत्र सकिनुअघि नै हामीले ४० वटा ल्याब स्थापना गर्ने योजना बनाएका छौं र प्रत्येक ल्याबमा १ जना प्रशिक्षक र १ सहप्रशिक्षक राखेर आगामी शैक्षिक सत्रको शुरुवातदेखि नै शिक्षामा सीप कार्यान्वयन गर्न सक्नेछन् । यसले गर्दा पाठ्य पुस्तकर हित शुक्रबारमा विद्यार्थीलाई शिक्षामा सिप कार्यक्रममा संलग्न गराउने कार्यक्रमले दिगोपना प्राप्त गर्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

* लेखक सहरी योजना आयोगका सदस्य हुनुहुन्छ । उहाँले शिक्षा, सूचना प्रविधि र रोजगारी क्षेत्र हेर्नुहुन्छ ।

(वर्ष ८, पुर्णाङ्क ३०, २०८१ साउन–भदौ, काठमाडौँ महानगरपालिका बुलेटिनबाट)