बालिकालाई अदालतबाट न्याय : घरेलु बाल श्रमिक बालिका, यौन दुर्व्यवहारमा परेकी थिइन

काठमाडौँ । यौन दुर्व्यवहारमा परेकी १३ वर्षिया बालिकाको मुद्दामा दावी पुग्ने अदालतको फैसलाले पीडित बालिकालाई न्याय दिएको छ । घरेलु श्रमिकका रुपमा रहँदा संरक्षकबाटै यौन दुर्व्यवहार सहेकी उनलाई गएको वर्ष जेठ १४ गते वडा नम्बर १४ क्षेत्रबाट उद्धार गरेर काठमाडौँ महानगरपालिकाले संरक्षणमा राखेको थियो । महानगरपालिकाले दिएको जाहेरीमा बालिका पीडामा परेको दावी पुग्ने काठमाडौँ जिल्ला अदालतका न्यायाधीश दीनबन्धु बरालको इजलासले फैसला गरेको हो । गएको मंगलबार (जेठ ६, २०८२) पीडितको पक्षमा दाबी पुग्ने फैसला गरेपछि बालिकाले न्याय पुगेको महसुस गरेकी छिन् । 

महानगरपालिकाबाट खटिएका गणक इन्टर्न विद्यार्थीसँग पीडित बालिकाले आफू माथि ७० वर्षका घरधनी पुरुष व्यक्तिले यौन दुर्व्यवहार गर्ने गरेको बताएकी थिइन् । यसपछि उनलाई उद्धार गरेर महानगरपालिकाकै सिफारिसमा सुरक्षित आवास गृहमा राखिएको छ । अहिले उनी अध्ययनलाई निरन्तरता दिइरहेकी छिन् । 

बालिकाको पृष्ठभूमि
पीडित बालिका रुकु (नाम परिवर्तित) का अभिभावकको आर्थिक अवस्था दयनीय छ । खानलाउन धौधौ हुने परिवारमाभन्दा काठमाडौँमा केही सुविधा होला भनेर उनी आफ्नै दिदीका साथमा काठमाडौँ आइन् । काठमाडौँमा दुःख गरेर जीवन चलाउने उनकी दिदीसँगै सँधै राख्न सक्ने क्षमता थिएन । यसकारण उनी घरेलु श्रमिकका रुपमा बस्न थालिन् । गाउँमा कक्षा ३ सम्म पढेकी उनलाई काठमाडौँमा राम्ररी पढ्न पाइएला । ठुलो मान्छे बन्न पाइएला भन्ने लागेको थियो । भनेजस्तै त भएन । तर, काठमाडौँ आएको १ वर्षपछि उनी कक्षा ३ मा नै भर्ना भएर पढ्न थालिन् । 
घटना
काम गर्ने क्रममा सामान्य गल्ती हुँदा पनि घरधनी महिला र परिवारका सदस्यले कुटपिट गर्ने गरेको बालिका बताउँछिन् । उनीमाथिको कुटपिट र दबाब परिवारका सबै सदस्यलाई थाहा थियो । तर, घरकै ७० वर्षका ज्येष्ठ नागरिकले उनीमाथि जे गर्थे, त्यो हरकत बालिका र हरकत गर्ने ज्येष्ठ नागरिकबाहेक कसैलाई थाहा थिएन । 

उनलाई सुत्नका लागि कौसीको छेउ, भर्‍याङ्को माथिल्लो सानो खण्डमा खाट राखिएको थियो । होचो भएकोले सिधा उभिन नमिल्ने, साँघुरो भएकोले एकजनाभन्दा धेरै व्यक्ति बस्न नमिल्ने, चुकुल नभएको कोठामा उनलाई राखिएको थियो । उद्धार कार्यदलका संयोजक रसला तण्डुकार भन्नुहुन्छ, ‘सहरमा यो हदसम्मको व्यवहार कल्पना गर्नैँ सकिँदैन ।’ 

बालिकाका अनुसार रातको १० बजेदेखि ११ बजेको बिचमा उनी कोठामा सुत्न जान्थिन । जब उनी मस्त सुतेकी हुन्थिन्, तव घरका ज्येष्ठ नागरिकका हात उनको सरीरमा सल्वलाउन थाल्थे । उनी बालिकाका प्रजनन अङ्गहरु सुम्सुम्याउन थाल्थे । केही बेर यसरी नै सुम्सुम्याउँथे । साँघुरो खाटमा एकछिन सँगै सुत्न खोज्थे । त्यसपछि जान्थे । 

घरबाहिर गएको बेला बाहेक उनी हप्तामा २/३ दिन बालिकाकोमा आउँथे, सुम्सुम्याउँथे र जान्थे । उनको मुखबाट रक्सी र सूर्तीको गन्ध आइरहेको हुन्थ्यो । निद्रामा भएको बेला हुने यस प्रकारका हरकत के भएको हो, यसले के हुन्छ? गलत हो कि सही हो, ठम्याउन सकिनन् । उनी भन्छिन्, ‘विस्तारै गलत भएको बुझेँ । कुरा साथीभाइ र शिक्षिकालाई सुनाएँ । उहाँहरुबाट बाल हेल्प लाइनमा फोन गर्न सुझाव दिनुभयो । तर, फोन कसरी गर्ने, त्यसपछिका घटना कसरी सामना गर्ने बाटो पहिल्याउन सकिन ।’

एक न एक दिन त आफूमाथि भएको नराम्रो कामको बारे कसैलाई बताउने अठोट गरेर उनले घटना भएका दिन क्यालेन्डरमा चिनो लगाउन थालिन् । घरका अन्य सदस्य ज्येष्ठ नागरिकसँग डराउने भएकोले उनका बारेका घरकै सदस्यहरु पनि बोल्न सक्ने अवस्था थिएन । बालिकाले बोल्ने कुरै भएन । बालिका सम्झँदै भन्छिन्, ‘घरमा कोही नभएका बेला उहाँको सरीरमा मसाज गरिदिनु पर्थ्यो ।’

यी घटना अरुसँग नभने पनि  उनले महानगरपालिकाबाट खटिएर गएका गणक इन्टर्न विद्यार्थीसँग खोलिन् । उनको यही हिम्मतले आज निर्धक्क बस्न र अध्ययन गर्न पाएकी छिन् । यदि डराएर नबोली बसेको भए आजसम्ममा कति घटना घटिसकेका हुन्थे । 

पीडितको आवाज हो, काठमाडौँ महानगरपालिका   
महानगरपालिकाको सामाजिक विकास विभागअन्तर्गत ‘बालापनको रक्षा, भविष्यको सुरक्षा’ कार्यक्रम सञ्चालनमा छ । यसले जोखिममा परेका बालिबालिकाको उद्धार, संरक्षण र पारिवारिक पुनःस्थापना गराउँछ । परिवारमा पुनःस्थापना गराउन नसकिने अवस्थाका बालबालिकालाई महानगरपालिका आफैँले संरक्षण दिएको छ । यस कार्यक्रमअन्तर्गत अहिलेसम्ममा ३५ जना बालिका र ४२ जना बालक गरी ७७ जना बालबालिकाको उद्धार गरिएको छ । 

उद्धार बालबालिकालाई परिवार खोजेर पुनःस्थापना गराउनुलाई पहिलो जिम्मेवारीका रुपमा पूरा गर्ने गरिएको छ । परिवारमा फर्काउँदा थप त्रासमा रहनु पर्ने, शिक्षादीक्षा र स्वास्थ्योपचारको अवसरबाट बञ्चित हुनु पर्ने अवस्थाका बालबालिकालाई महानगरपालिका आफैँले संरक्षण दिने गरेको हो । बालबालिका सम्बन्धी ऐन २०७५ ले विशेष संरक्षणको आवश्यकता भएका र जोखिममा परेका बालबालिकाको संरक्षणको दायित्व स्थानीय तहलाई दिएको छ । यो काम बाल कल्याण अधिकारीमार्फत हुन्छ । 

हालसम्म महानगरपालिकाले उद्धार गरेका ८ जना हिंसापीडित बालबालिकाको मुद्दा प्रक्रियामा अघि बढाइएको छ । ती ८ जना बालबालिकामध्ये ७ जना बालबालिका संरक्षकबाटै यौनजन्य हिंसाबाट पीडित भएका बालबालिका हुन् ।