विकास साझेदारबाट आर्थिक सहयोग लिन होइन, सिकाइ र अनुभव जान्न चाहन्छौँ — प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत अधिकारी

काठमाडौँ । श्रम बजारमा सिर्जना भएका अवसर, अवसर प्राप्त गर्न व्यक्तिमा चाहिने ज्ञान र सिपको स्तर, सिपलाई अवसरमा रुपान्तरण गर्ने सम्भावना, जनशक्तिको माग र आपूर्तिको अवस्था जस्ता विषयमा विकास साझेदारसँग अनुभव र सिकाइ जान्न चाहेको काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बसन्त अधिकारीले बताउनुभएको छ । महानगरपालिकाले चालु आर्थिक बर्षदेखि कार्यान्वयनमा ल्याएको गौरव योजनाअन्तर्गतको ‘रोजगारी र आय वृद्धि, काठमाडौँको समृद्धि’ कार्यक्रमका बारेमा विकास साझेदार संघसंस्थाका प्रतिनिधिहरुसँग आज अन्तरक्रियात्मक वैठक गर्दै अपेक्षाका बारेमा स्पष्ट पार्नुभएको हो । ‘यसअघि नै सञ्चालन भइसक्नु पर्ने तर नभएका धेरै कामलाई नीति र योजनामा प्राथमिकता राख्यौँ । अहिले योजना कार्यान्वयन गरेर सार्वजनिक लाभको नतिजा निकाल्ने प्रयासमा छौँ । यसका लागि दातृ निकायबाट आर्थिक सहयोगको अपेक्षा गरेका छैनौँ । विगत अनुभव, सिकाइ, भोगाइ र नतिजालाई बुझ्न चाहेका हौँ ।’ उहाँले भन्नुभयो, ‘श्रम बजारमा आवश्यक पर्ने जनशक्ति उत्पादन गर्न व्यवसायिक तालिम सञ्चालन प्रक्रिया थालेका छौँ । तालिम प्राप्त जनशक्तिलाई ‘श्रम बैङ्क’ मा सूचीकृत गराउँछौँ । श्रम बैङ्कमा रोजगारदाता पनि सूचीकृत रहनुहुन्छ । यसले सिप भएका मानिसले रोजगारदाता पाउनुहुन्छ । रोजगारदाताले आफूलाई चाहिने जनशक्ति पाउनुहुन्छ । यसका लागि रोजगारीका क्षेत्र, यस क्षेत्रमा आवश्यक पर्ने जनशक्ति, अहिले उपलब्ध गराइएका तालिमहरुको गुणस्तरका बारेमा विस्तृत थाहा पाउन खोजेका हौँ ।’ 

कार्यक्रममा क्षेत्रगत सहभागिता बढाउन गएको कार्तिक २३ गते यही कार्यक्रमका बारेमा उद्योग तथा वाणिज्य क्षेत्रका संस्थागत प्रतिनिधिसँग छलफल गरिएको थियो । 

अन्तरक्रियामा सामाजिक समितिका संयोजक रामकुमार के. सी. ले भन्नुभयो, ‘सिपमूलक तालिमबाट वडास्तरमा सानातिना उद्यम स्थापना भएका छन् । धेरै व्यक्तिहरु स्वरोजगार हुनुभएको छ । यस्ता सानासाना उपलब्धीलाई संस्थागत र एकीकृत विकास गर्न, प्रवर्धन र प्रोत्साहनका कार्यक्रम चलाउने अवको योजना हो ।’ महिलाहरुलाई अचार बनाउन, स्वागतका लागि खादा बनाउन जस्ता तालिम दिएका कारण उनीहरु आय गर्न थालिसकेका छन् । के. सी. ले भन्नुभयो, ‘यसले सामाजिक तथा पारिवारिक अर्थ व्यवस्थामा ठूलो योगदान दिएको छ । सानातिना प्रयासलाई जोडेर हेर्दा देखिने नतिजाको आकार ठूलो छ ।’

बैठकमा सहरी योजना आयोगका सदस्य इञ्जिनियर शैलेन्द्र झाले, विद्यालय स्तरमा सञ्चालन भइरहेको शिक्षामा सिप (छोटो अवधिको तालिम) र गौरव योजनाअन्तर्गतको ‘रोजगारी र आय वृद्धि, काठमाडौँको समृद्धि’ विषयमा प्रस्तुतिकरण गर्नुभएको थियो । ‘९० घण्टे सिपमूलक तालिमले विद्यार्थीलाई घरायसी समस्या समाधान गर्ने र रोजगारी तथा उद्यमका क्षेत्र पहिचान गर्न सक्ने बनाउँछ । गौरव योजनाअन्तर्गत तालिमबाट ३ बर्षमा ५० हजार व्यक्ति प्रमाणित सिपको प्रमाण पत्र सहितका जनशक्ति हुनेछन् । यीमध्ये ५ हजार व्यक्तिले रोजगार पाउनेछन् ।’ कार्यक्रमको लक्ष्य र सूचकका बारेमा झाले स्पष्ट पार्दै भन्नुभयो, हामीले यस बर्ष सामुदायिक विद्यालयमा २८४ वटा समूह निर्माण गरेर ८ हजार ९११ जना विद्यार्थीलाई सिपमूलक तालिम दिँदैछौँ । एउटा समूहमा अधिकतम ३० जना मात्रै विद्यार्थी राखिनेछ । 

साना प्रयासको ठूलो प्रभाव रहन्छ । उदाहरणका लागि सिप भएका व्यक्तिलाई रोजगारीमा जाँदा अन्तरवार्ता कसरी गर्ने थाहा नहुन सक्छ । यसबेला कामको सिप भए पनि अन्तरवार्ताको सिप नजानेका कारण व्यक्ति योग्य देखिन सक्छ । यस्तो खालका समस्याहरुलाई समाधानदेखि सिपलाई प्रमाणिकरण गर्ने, सिपलाई आयमा रुपान्तरण गर्ने पूर्वाधार निर्माण अवधिसम्मका लागि (स्कील इन्क्युवेसन) सिपको नियमित अभ्यास गरिरहने ठाउँ उपलब्ध गराउनेजस्ता व्यवसायिक तालिमको पूर्ण चक्रको योजना कार्यान्वयनमा लैजादै छौँ । प्रमुखको सचिवालय सदस्य सुदीप ढकालले भन्नुभयो, ‘महानगर आफैँलाई पनि धेरै खालका जनशक्ति चाहिएको छ । अन्य सरकारी कार्यालयमा पनि चाहिएको छ । त्यस्तै उत्पादनमूलक क्षेत्रलाई पनि चाहिएको छ । यस्ता संस्थाको आवश्यकता पूरा गर्न पूर्ण कालका लागि तथा व्यक्तिलाई आवश्यक पर्ने सीमित अवधि (दिनको १ घण्टा, २ घण्टा वा आंशिक) का लागि पनि काम दिन सकिने गरी कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने सोचमा छौँ ।’

छलफलमा एशियन विकास बैङ्क (एडीबी) का प्रतिनिधि रुडी भान डेलले, सिप विकासका लागि उपलब्ध सबै प्रयोगशालाको पूर्ण उपयोग नभएकोले ती भौतिक पूर्वाधारको उपयोग महानगरले उपयोग गर्ने सोच बनाउनु पर्ने सुझाव दिनुभयो । तालिम र रोजगारीका चरण र तह बनाउन सामान्यबाट व्यक्ति क्षमताअनुसार दक्ष जनशक्तिका रुपमा योग्यता बनाउन पाउने अवसर दिनुपर्छ । उहाँको भनाइ थियो । यस क्रममा युनेस्कोका शिक्षा प्रमुख ध्रुवराज रेग्मीले, महानगरपालिकाले कार्यान्वयनमा ल्याएको शिक्षामा सिप कार्यक्रमलाई विद्यालयहरुले कुन रुपमा ग्रहण गरेका छन् । यसको अध्ययन गर्न सके कार्यक्रमको दिगो प्रभाव आँकलन हुने बताउनुभयो । विश्व बैङ्कका प्रतिनिधि मोहन अर्यालले, दीर्घकालीन प्रभाव र नतिजाका लागि हामीले कुन स्वरुपमा लगानी गर्दैछौँ? कति लगानी गर्दैछौँ । त्यसबाट कुन क्षेत्रमा कस्तो र कहिलेसम्ममा नतिजा आउँछ? जस्ता विषयलाई योजनामा राख्नुपर्ने बताउनुभयो । यस्तै स्वीस एजेन्सी फर डिभलपमेन्ट एण्ड कोअपरेसनका प्रतिनिधि उषा भण्डारीले, श्रमका विषयमा विद्यमान धारणा परिवर्तनका लागि कार्यक्रम चलाउनु अहिलेको पहिलो आवश्यकता रहेको उल्लेख गर्नुभयो । यो आधारभूत कुरा हो । रैथाने सिप, आधारभूत सिप, व्यवसायिक सिपको प्रमाणिकरण गर्नुपर्छ । यतिसम्मकी सडकमा काम गर्नेहरुको पनि सिप पनि प्रमाणित हुनुपर्छ । यसका लागि धेरै आयामबाट काम थालिनपर्छ । 

बस्तुगत परामर्श (कमोडिटी काउन्सिलिङ्) जस्ता क्षेत्रहरुसँग सहकार्य गर्नुपर्छ । महानगरपालिकाले राखेको लक्ष्य पूरा गर्न समान लक्ष्य राखेका सबैलाई एउटै कार्यक्रममा ल्याउन सकिन्छ । अन्तरराष्ट्रिय श्रम संगठन (आइएलओ) का प्रतिनिधि सौरभराम जोशीले, तथ्य तथ्याङ्क, नविनतम सोच, ग्रीन सिटीज, ग्रीन इनर्जीसँगै ग्रीन जबको अवधारणालाई विकास र विस्तार गर्नुपर्ने सुझाव दिनुभएको छ । 

सिपमुलक तालिममा अभिमावक, प्रशिक्षक, प्रशिक्षार्थी तथा रोजगारदाता सबैमा समान बुझाइ विकास गर्नुपर्ने देखिन्छ । औद्योगिक प्रशिक्षक र प्रशिक्षार्थी तयार पार्नु पर्छ । स्वीस एजेन्सी फर डिभलपमेन्ट एण्ड कोअपरेसनका (एसडीसी) का प्रतिनिधि उषा भण्डारीले, सिपमूलक तालिममध्ये ७० देखि ८० प्रतिशत तालिम बसेर प्रयोगात्मक हुनुपर्ने बाँकी २० देखि ३० प्रतिशत तालिम विधाअनुसार विधि निर्धारण गर्न सकिने बताउनुभयो । नेपालमा व्यवसायिक योग्यता प्रणाली सम्बन्धी कानुनी व्यवस्था कार्यान्वयनमा ल्याउन खाँचो भइसकेको उहाँको भनाइ थियो ।

महानगरपालिकाभित्र खपत हुने बस्तु उत्पादनसँग जोडेर तालिम दिन सके नतिजा छिटो आउने, तालिम, पेशा र क्षमता सम्बन्धी परामर्शका कार्यक्रम चलाउनु पर्ने, महिलाहरुलाई स्वरोजगारमूलक तालिम दिनु पर्ने, माग र आपूर्तिबिचको सन्तुलन मिलाउनु पर्ने, सेवा र सहभागिता सम्बन्धी सिप सिकाउनु पर्ने र्बैठकबाट प्राप्त भएका सुझाव हुन् । रचनात्मकता सम्बन्धी उद्योगलाई श्रम बजारसँग जोड्न सकिएको छैन । यसलाई जोड्नु पर्छ । बैठकबाट प्राप्त भएका सुझाव हुन् ।   
 
महानगरपालिकाको सामाजिक विकास विभागअन्तर्गत कार्यान्वयन हुने तालिममा सहभागी हुन गएको असोज २२ गते सार्वजनिक सूचना प्रकाशनबाट इन्छुकहरुलाई आव्हान गरिएको छ । अनलाइन र वडा कार्यालयमा फाराम भरेर आवेदकहरु आइरहेका छन् । 

तालिम सञ्चालन गर्न १ बर्षका लागि ७ जना तालिम संयोजकको व्यवस्था गरिसकेको छ ।