यँयाः (इन्द्रजात्रा) शुभारम्भ अवसरमा काठमाडौँ महानगरपालिकाको शिवपार्वती डवलीमा विशेष सांस्कृतिक कार्यक्रम 

काठमाडौँ । काठमाडौँ महानगरपालिकाले यँयाः (इन्द्रजात्रा) शुभारम्भका अवसरमा शिवपार्वती डवलीमा सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजना गरेको छ । डवली पुनरुत्थान कार्यक्रमअन्तर्गत लोकल्स काठमाडौँसँग सहकार्य गरेर कार्यक्रम आयोजना गरिएको हो । कार्यक्रममा धिमे वादन, धिमे नृत्य, धा बाजा प्रस्तुतिसँगै गुर्जुको पल्टनबाट मंगल धुन प्रस्तुत गरिएको थियो । 

कार्यक्रममा महानगरपालिकाका उपप्रमुख सुनिता डंगोलले भन्नुभयो, ‘जात्रा र पर्व सञ्चालन हुने ठाउँ र विधि, सञ्चालन गर्ने समुदाय, यससँग सम्बन्धित खानपान, रीतिथिति, परम्परा, गायन, वादन, नृत्य तथा श्रृङ्गार बचाउने र पुस्तान्तरण गर्ने जिम्मेवारीलाई प्राथमिकतामा राखेर निर्वाह गरिरहेका छौँ ।’ त्यस क्रममा उहाँले काठमाडौँ क्रियटिभ सिटीज नेटवर्क (रचनात्मक सहर सञ्जाल) को सदस्य भएको उल्लेख गर्नुहुँदै कला, साहित्य र सिर्जनालाई रचनात्मक उद्योगका रुपमा विकास गर्न सकिने बताउनुभयो ।

‘सामाजिक, सांस्कृतिक क्रियाकलापहरु, नाटक, गायन तथा वादन प्रस्तुत गर्न पूर्खाहरुले प्रयोग गरेका मञ्चहरु डवली हुन् । हाम्रा पूर्खाहरु भविष्य द्रष्टा थिए । यसकारण एकदिन, एकछिन वा एउटा समयका लागि मात्र होइन । आफ्ना सन्तानहरुले समेत प्रयोग गर्न सकुन् भनेर स्थायी र स्थापित संरचनाका रुपमा डवली बनाएर नासोका रुपमा छोडेका छन् ।’ कार्यक्रममा सम्पदन तथा पर्यटन समितिका संयोजक आशामान सगतले भन्नुभयो, ‘जहाँ, जसरी संस्कार चल्थे, त्यही अनुरुप चल्नु पर्छ । जसले चलाउने गरेका थिए । उनीहरुले चलाउने वातावरण मिलाउनु पर्छ । हामीले त्यसैको प्रवर्धन गरिरहेका छौँ । 

‘दवू (डवली) खुला क्षेत्र हुन् । यस्ता संरचना प्रायः चौवाटो, दोबाटो, चुक, ननीहरुमा देवस्थल, तीर्थस्थल तथा अन्य धार्मिक तथा सांस्कृतिक क्रियाकलाप हुने स्थानमा पाइन्छन् । यो महत्वलाई प्रवर्धन गर्न सांस्कृतिक कार्यक्रम सञ्चालनलाई महत्व दिएका छौँ ।’ डंगोलले थप्नुभयो । 

आधुनिकताले च्याप्दै ल्याएपछि व्यक्तिहरुमा सोच परिवर्तन हुन थाल्यो । विकासको पद्धति र जीवन सञ्चालनका परिभाषा र बुझाइहरुमा परिवर्तन आयो । यसबाट पूर्खाले छोडेका सम्पत्तिको दुरुपयोग बढ््यो । यसको प्रत्यक्ष असर डवलीमा प¥यो । सार्वजनिक डवलीलाई व्यक्तिगत बनाउन थालियो । विग्रिएका डवली बनाउनमा ध्यान गएन । यसकारण त्यस क्षेत्रमा सञ्चालन हुने धार्मिक, सामाजिक तथा सांस्कृतिक गतिविधि हुन छाडे । यो अवस्थालाई पूर्ववत सञ्चालनमा ल्याउनु पुनरुत्थान कार्यक्रमको लक्ष्य हो । 

सम्पदा तथा पर्यटन महाशाखा प्रमुख श्रृजुमैयाँ प्रधान भन्नुहुन्छ, ‘हरेक डवू, नेपाल मण्डलको पहिचानसँग कहीँ न कहीँ जोडिएकै छन् । यसकारण हरेक दवूको पुनरुत्थानलाई नियमित सञ्चालन गरिरहेका छौँ ।’ 

महानगरपालिकाभित्र ४७ वटा यस्ता डवली रहेको प्रारम्भिक अध्ययनमा देखिएको छ । यीमध्ये २७ वटा दुरुस्त अवस्थामा छन् । १४ वटा मर्मत गरेर सञ्चालन गर्न सकिने अवस्थामा छन् । २ वटा भत्किएका छन् । ४ वटा हराएका छन् । 

यसलाई प्रवर्धन गर्न र प्रयोग गर्नेहरुलाई हौसला बढाउन गएको वर्ष महानगरपालिका केही वडाहरुमा डवली केन्द्रीत सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजना गरेको थियो । 

तस्विर : अमृत पाण्डे