नित्यनाथ पुनःनिर्माणका लागि शिलान्यास : ०८२ माघ १ गतेभित्र निर्माण सम्पन्न गर्ने लक्ष्य

काठमाडौँ । १९ औँ शताव्दीमा निर्माण भएको मानिएको नित्यनाथ सत्तलको पुनःनिर्माणका लागि शिलान्यास भएको छ । काठमाडौँ महानगरपालिका वडा नं. ८ नवाली टोलमा रहेको सत्तलको आज संघीय संसद तथा पूर्व स्वास्थ्य मन्त्री गगनकुमार थापा, वडाध्यक्ष आशामान संगत, सम्पदा तथा पर्यटन विभागका प्रमुख कुमारी राई र वडा सदस्यहरुले एकै पटक भवनका ५ ठाउँमा जग राखेर शिलान्यास गर्नुभएको हो । सत्तल पुनःनिर्माणका लागि करबाहेक करिब २ करोड २७ लाख रुपैयाँमा निर्माण पक्षसँग सम्झौता भएको छ । 

तीनतले सत्तलको पहिलो तलामा पुस्तकालय हुनेछ । दोस्रो तलालाई सामाजिक कार्य तथा भोजका लागि उपयोगमा ल्याइनेछ । तेस्रो तला अर्थात् वुइँगलमा नित्यनाथको मन्दिर स्थल रहनेछ । परम्परागत वादन तथा गायन जस्ता विषयमा शिक्षा लिन पहिले नित्यनाथको पूजा गर्नु पर्ने प्रचलन छ । यसरी गरिने पूजामध्ये पनि विहीबारको पूजालाई विशेष मानिन्छ । यही मान्यताअनुसार विहीबारको दिन पारेर आज शिलान्यास गरिएको हो ।

शिलान्यासपछि पूर्वमन्त्री थापाले, महानगरपालिकाको नेतृत्वमा प्रशंशा योग्य काम भएको उल्लेख गर्नुभयो । ‘सम्पदा संरक्षण गर्ने काममा, जन सरोकारका काममा यस अघि संघ र प्रदेश सरकारको लगानी माग्नु पथ्र्यो । अहिले महानगरपालिकाले लगानीको अभाव महसुस हुन दिएको छैन ।’ उहाँको भनाइ थियो । त्यस क्रममा पशुपतिसँग स्थानीय बस्तीलाई छुट्याएर होइन । जोडेर लैजानु पर्नेमा जोड दिनुभयो ।

९० सालको भूकम्पले जीर्ण अवस्थामा रहेको सत्तल २०३९ सालमा सुवर्ण वैद्य वडाध्यक्ष भएका बेला ढलान गरेर पुनःनिर्माण गरिएको थियो । त्यसमा तला थप गरेर सन्ध्या पुस्तकालय सञ्चालन गरिएको थियो । संरचनाको पूर्वअवस्थाका विषयमा जानकारी दिँदै वडाध्यक्ष संगतले भन्नुभयो, ‘सांस्कृतिक सहरको पहिचान कायम गराउन नेपाली परम्परागत शैलीमा सत्तलको पुनःनिर्माण गर्न लागिएको हो ।’ भवन बन्नु संरचना मात्र थपिनु होइन, यसले स्थानीय जनजीवनसँग जोडिएका सामाजिक तथा सांस्कृतिक चालचलनलाई पनि जोड्छ । उहाँले धारणा राख्नुभयो ।

यो सत्तल १९ औँ शताव्दीमा निर्माण भएको अभिलेखमा देखिन्छ । सत्तलको ऐतिहासिक पृष्ठभूमिका विषयमा जानकारी दिँदै सम्पदा तथा पर्यटन विभागका प्रमुख राईले, निर्माण कसले गराए, किन गराए, जीर्ण भएका बेला कसकसले पुनःनिर्माण गराए भन्ने विवरण अभिलेखमा नदेखिएको बताउनुभयो । ‘९० सालको भूकम्पले भत्किएर एकातिर जीर्ण गारो भएको संरचना मात्र अभिलेखन छ ।’ राईको भनाइ छ ।

विभागका इञ्जिनियर रुपा डंगोलका अनुसार सत्तलको हरेक तला ८१३.०६ वर्गफिट रहेको छ ।

सत्तलको पुनःनिर्माण स्थानीयबासीका लागि सुखद कुरा हो । यसलाई बहुआयामिक उपयोगमा ल्याउनु पर्छ । कार्यक्रममा स्थानीय श्यामकृष्ण संगतले धारणा राख्नुभयो ।

सम्पदा संरक्षण, मर्मत तथा पुनःनिर्माणका लागि वडाले सम्पादन गरेका केही प्रमुख कामहरुः

२०७९ यता वडाभित्रका ४ वटा फल्चा पुनःनिर्माण भइसकेका छन् । अतिक्रमित जग्गा स्वामित्वमा लिएर वत्सलेश्वरी जात्रा सञ्चालनका लागि फल्चा निर्माण हुँदैछ । यस क्षेत्रबाट सञ्चालन हुने ठूलो जात्रामध्येको एक बत्सलेश्वरीका लागि कुनै पनि संरचना थिएन । मठा फल्चा निर्माण कार्य थालनीको चरणमा छ । २ वटा फल्चा पुनःनिर्माण अनुमतिका लागि पुरातत्व विभागमा पठाउने तयारी छ ।

इना गणेश मन्दिर, इटापाखाको स्वर्ण गणेश मन्दिर, जयबागेश्वरीको महामृत्युञ्जय मन्दिर, पशुपति परिसरको नित्यनाथ मन्दिर पुनःनिर्माण सम्पन्न भइसकेका छन् । सानासाना धार्मिक संरचनाहरुमा पिङ्गलास्थान द्यःसहितका संरचना पुनःनिर्माण भइसकेका छन् ।

हराएकै १ सय वर्षभन्दा धेरै समय वितेको ब्रह्मा मन्दिर पुनःनिर्माणको काम भइरहेको छ । मन्दिर छैटौँ शताव्दी देखि सातौँ शताव्दीको विचमा निर्माण भएको अनुमान गरिएको छ । यो गायत्री मार्गमा छ ।

वडाले गुह्येश्वरी मन्दिरको प्रवेश द्वारको कलात्मकता जोगाएर पुनःनिर्माण गरेको छ । पिङ्गला स्थान र तिलगंगामा द्वार निर्माण गरेको छ ।

डवलीहरुमा नवाली टोलको नवाली डवली र पशुपति भुवनेश्वरी अगाडिको बज्रेश्वरी डवली पुनःनिर्माण गरिसकेको छ । सिफल सेतो ढोकादेखि जयबागेश्वरीसम्म ढुङ्गा विछ्याएको छ । यो कार्यलाई वडा भवनदेखि पशुपति क्षेत्रसम्म पु¥याउने योजना छ । वडाध्यक्ष संगतका अनुसार यस क्षेत्रमा रहेका घरहरुको बाहिरी मोडडालाई मौलिक परम्परागत बनाउने कार्यको प्रक्रिया थालिएको छ ।