वडाहरुको स्थलगत अवलोकन सकियो — न्यायिक समिति 

काठमाडौँ । काठमाडौँ महानगरपालिकाको वडा स्तरीय मेलमिलाप केन्द्र स्थापना तथा सञ्चालनका लागि ठाउँ उपलब्धताका कोणबाट ५ प्रकारको प्रारम्भिक अवस्था पाइयो । आज वडा नं. ३२ को अवलोकनपछि उपप्रमुख एवं न्यायिक समितिकी संयोजक सुनिता डंगोलले भन्नुभयो, कतै अहिले देखि नै तोकिएको मापदण्ड पूरा भएका केन्द्र चलाउन सकिने अवस्था छ । कतै वडा चलेको भवनमा त छैन छैन, भाडामा लिन समेत नपाउने समस्या पनि छन् । ठाउँ उपलब्धताका यस्ता समस्या र चुनौती सामना गरेर यो आर्थिक बर्षको अन्त्यसम्ममा सबै वडामा केन्द्र सञ्चालन हुनेछन् ।’ 

स्थान उपलब्धतामा विविधता भए पनि केन्द्र सञ्चालन सम्बन्धी जनप्रतिनिधि र कर्मचारीमा समान बुझाइ पाइयो । यो सकारात्मक पक्ष हो । डंगोलले भन्नुभयो, ‘क्षमता विकास गर्नुपर्ने सहित केही स्वभाविक माग आएका छन् । यसको व्यवस्थापन गरेर केन्द्र सञ्चालनमा ल्याउँछौँ ।’

वडा नंं ३२ को निरीक्षणसँगै सबै वडाका बस्तुगत अवस्था अवलोकन सकिएको छ । 

अवलोकनपछि वडा वडामा मेलमिलाप केन्द्र स्थापना हुनेमा बढी आशावादी भएको न्यायिक समितिका सदस्य एवं वडा २९ का अध्यक्ष कुश ढकालले प्रतिक्रिया दिनुभयो । वडा ३२ का अध्यक्ष नवराज पराजुली भन्नुहुन्छ, ‘विवाद निरुपण गर्न व्यवहारिक विषय र कानुनी प्रबन्ध दुवैलाई समान महत्व दिएर काम गर्नुपर्छ । यसरी गरिएको समाधान दिगो हुन्छ । कहिलेकाहीँ मिलाएर पठायो । केही समयपछि समस्या उस्तै हुन्छ । फेरि मिलाउनु पर्ने वा निर्णय प्रक्रियामा लैजानु पर्ने हुन्छ ।’ मेलमिलापको अनुभव सुनाउँदै पराजुलीले, पक्षका कुरा अरुलाई थाहा नहोस् । कार्यालय समय सकिएपछि दुवै पक्ष बोलाएर मेलमिलापको प्रयास गर्छौँ । कहिलेकाहीँ त मध्य रातसम्म पनि छलफल चलिरहेको हुन्छ । 

मेलमिलाप केन्द्र सञ्चालन गर्न स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐनसँगै महानगरपालिका आफैँले जारी गरेका विवाद निरुपण कार्यविधि, महिला सञ्जाल सञ्चालन कार्यविधि, घर बहाल व्यवस्था निर्देशिका, मेलमिलाप केन्द्र सञ्चालन निर्देशिकाले दिएको अधिकार प्रयोग गर्न सकिन्छ । कानुनी प्रबन्धका विषयमा कानुन तथा मानव अधिकार विभागका प्रमुख वसन्त आचार्य भन्नुहुन्छ, ‘कानुन बमोजिम हामीले ३ महिनाभित्र विवादको टुङ्गो लगाइसक्नु पर्छ । पहिलो महिना पक्षलाई झिकाउने हाजिर गराउने, दोस्रो महिनामा मेलमिलाप गराउने काम गर्नुपर्छ । यदि मेलमिलाप भएन भने त्यसपछि निर्णय प्रक्रियामा लगेर तेस्रो महिनामा टुङ्ग्याउने गरी समय विभाजन भएको छ ।’ 

वडा सचिव सुरेश दाहालका अनुसार वडामा आउने सबैभन्दा धेरै समस्या घरकोठा खोल्ने सम्बन्धी नै हुन् । महानगरले वहाल व्यवस्था कार्यविधि जारी गर्नु अगाडि देवानी संहिताको दफा ४०४ ले दिएको अधिकार प्रयोग गरेर घर कोठा खाली गराउने अभ्यास गरिँदै आएको थियो । 

पोलि क्लिनिक जस्ता उपकरण भएका ठाउँ र सुन पसलजस्ता धेरै मूल्य पर्ने सामान भएका ठाउँका विषयमा निर्णय लिन चाहिँ कठिन हुने दाहालको भनाइ छ । 
 
वडामा देखिएको प्रारम्भिक अवस्था
पहिलो समूहमा रहेका वडाहरुले कक्ष स्थापना गरिसकेका छन् । कार्यविधिले तोकेको मापदण्ड अनुसारको कक्ष बनाउन परिचय पाटी राख्ने, लोगो राख्ने, फर्निचर राख्ने, भित्तामा मेलमिलाप सम्बन्धी भनाइ राख्ने, मेलमिलाप गराउन प्रेरित गर्ने तस्विर राख्ने, एकान्त वार्ताका लागि छुट्टै स्थान बनाउने लगायत सानातिना अपुग पूरा गराउने काम बाँकी छन् । 

दोस्रो प्रकारका वडामा कक्ष छ वा कक्ष बनाउने ठाउँ छ । यस्ता ठाउँ खाली नै छन् । अन्य प्रयोजनमा छन् । ती कक्षमा फर्निचर राखेर तथा अन्य सजावटका काम गरेर सञ्चालनमा ल्याउन सकिन्छ । 

अहिले वडा कार्यालय सञ्चालन भइरहेको ठाउँमा कक्ष अपुग छ । भाडामा ठाउँ लिएर कक्ष चलाउनु पर्नेछ । यस्ता वडाहरु तेस्रो समूहमा छन् । 

अर्को समूहका वडाहरु यस्ता छन् । जहाँ न अहिले वडा चलेको ठाउँमा कक्ष चलाउने ठाउँ छ । न नजिक कतै भाडामा लिएर चलाउन ठाउँ पाइन्छ । यी वडाहरुमा एउटै कोठामा सबै  जनप्रतिनिधि बसेर सेवा दिनुपर्ने अवस्था छ ।