रचनात्मक सहरका लागि काठमाडौँले छान्यो, चलचित्र विधा

काठमाडौँ । रचनात्मक सहरका लागि तोकिएका ७ क्षेत्रमध्ये काठमाडौँ महानगरपालिकाले चलचित्र विधालाई छानेको छ । युसीसीएन (युनेस्को क्रियटिभ सिटीज नेटवर्क) मा आवद्ध हुन शिल्प तथा लोककला, संगीत, चलचित्र, साहित्य, ग्यास्ट्रोनमी (खानाका परिकार), मिडिया कला र डिजाइनमध्ये कुनै एउटा विधालाई छान्नु पर्ने प्रबन्ध छ । यीमध्ये महानगरको छनौटमा चलचित्र विधा परेको हो । 

‘यी सबै विधा महत्वपूर्ण र काठमाडौँसँग सम्बन्धित छन् । तीमध्ये एउटा मात्र छान्नु पर्दा हामीले चलचित्र विधालाई छान्यौँ ।’ काठमाडौँ महानगरपालिकाकी उपप्रमुख सुनिता डंगोल भन्नुहुन्छ, ‘अन्य विधा छान्दा एउटै क्षेत्रमा मात्र सीमित हुनु पर्ने भयो । चलचित्रबाट सबै विधामा काम गर्न सकिन्छ ।’

दिगो सहरी विकासका लागि अन्तरराष्ट्रिय सहयोगका विषयमा कुरा गर्दै उपप्रमुख डंगोलले, चलचित्र विधाबाट विषयको प्रबर्धन सँगै तत्काल अवस्थाको अभिलेख प्राप्त हुने उल्लेख गर्नुभयो । छानिएको बिषयमा सरोकारवालाबाट पृष्ठपोषण लिन शुक्रबार आयोजना गरिएको कार्यक्रममा बोल्दै उहाँले, सम्बद्ध क्षेत्र र अधिकारीबाट प्राप्त सुझावलाई विश्लेषण गरेर महानगरले उचित नीति निर्माण गर्ने बताउनुभयो । 

मौलिकतालाई प्रवर्धन गर्ने काम प्रशंशा योग्य छ । कार्यशालामा बोल्दै बागमती प्रदेश सभा सदस्य शैलेश बज्राचार्यले, प्रवर्धनात्मक कार्यक्रमको दिगोपनाका लागि संरक्षणात्मक कार्यक्रम सँगै लैजानुपर्छ । सम्पदा बनाउने मानिसहरु विस्थापित भइरहेको अवस्थाप्रति संकेत गर्दै उहाँले भन्नुभयो, पैसा तिरेर जात्रा, पर्व, पूजाआजा तथा सामाजिक सांस्कृतिक कार्यक्रम चलाउनु पर्ने अवस्था आएको छ । अमूर्त चलन चलाउने मानिसहरुलाई विस्थापित हुनबाट जोगाऔँ । उनीहरुका क्रियाकलापले अमूर्त सम्पदा पनि जोगिन्छन् । त्यसबाट मूर्त सम्पदा पनि जीवन्त हुन्छन् । 

रचनात्मक सहरका लागि महानगरको सम्पदा तथा पर्यटन विभागले अग्रसरता लिएको उपनिर्देशक सृजु प्रधानले जानकारी दिनुभयो । 

काठमाडौँलाई रचनात्मक सहरका रुपमा परिचित गराउन हरेक विधा उत्तिकै महत्वपूर्ण छन् । तीमध्येको चलचित्र विधाबाट धेरै काम गर्न सकिन्छ । कार्यशालामा नेपालका लागि युनेस्को नेपालका प्रमुख माइकल क्रफ्टले, चलचित्रको विधाबाट काठमाडौँलाई रचनात्मक विभिन्न कोणबाट हेर्न सकिने उल्लेख गर्नुभयो ।

रचनात्मक सहरमा आवद्ध हुन पालिकाबाट निर्णय भएपछि व्यवस्थापन केन्द्र स्थापना हुन्छ । यसबाट सरोकारवालाको पहिचान गरिन्छ । सरोकारवाला बिच परामर्श समूह निर्माण गरिन्छ । विषय र रचनात्मक सम्पत्तिको नक्साङ्कन लगायत काम गरिन्छ । 

कार्यशालामा सरोकारवाला प्रतिनिधिहरुले काठमाडौँ पूर्खाकै पालादेखि रचनात्मक सहर भएको उल्लेख गर्नुभयो । काठमाडौँको जनजीवन, यहाँको भूगोल, बस्ती र सांस्कृतिक सम्पदासँग जोडिएका ऐतिहासिक र पुरातात्विक रुचीकर कथाहरु छन् । भेषभुषा छ । खानपान छ । काठमाडौँ सहर भन्नेवित्तिकै मनमा आउने पहिलो चित्र यही हो । कार्यक्रमका सहभागीहरुको धारणा थियो । यसरी प्राप्त सुझावका आधारमा ४ बर्षे कार्ययोजना र रणनीतिको मस्यौदा तयार पारिन्छ । विषयसँग सम्बन्धित राष्ट्रिय व्यवसायिक संघहरुबाट समर्थन प्राप्त गरेपछि यो प्रस्ताव युनेस्कोको राष्ट्रिय आयोगबाट अनुमोदन हुन्छ । 

फरक दृष्टिकोण, अर्थव्यवस्था र संस्कृति भएका भिन्न भिन्न सहरलाईलाई रचनात्मक सहरको सञ्जालमा जोडेर विकासको साझा दृष्टिकोण बनाउने रचनात्मक सहरको अवधारणा हो । एउटा रचनात्मक सहरमा समावेशी समाज, सृजनात्मक अर्थतन्त्र, मानव विकास, सामाजिक सद्भाव, प्राविधिक आविष्कार, वैज्ञानिक विकास दृष्टिकोण जस्ता विषय चलायमान हुन्छन् । 

यसबाट सहरहरुलाई अन्तरराष्ट्रिय स्तरबाट बलियो सहयोग प्राप्त हुने, विकास योजना तथा नीतिमा संस्कृति एकीकृत हुने, सांस्कृतिक र रचनात्मक उद्योगलाई बलियो बनाउने उद्देश्य राखिएको छ । लक्ष्यका विषयमा जानकारी दिँदै रचनात्मक सांस्कृतिक उद्योगका कार्यक्रम संयोजक सरोज कुशवाहा भन्नुहुन्छ, कार्यशालाबाट महत्वपूर्ण सुझाव प्राप्त भएका छन् । कार्यशालाको सृङ्खलाबाट प्राप्त भएका सुझावलाई समेटेर रणनीति तयार पार्नेछौँ । 

अहिले यस सञ्जालमा विश्वभरका ३ सय वटा सहर जोडिएका छन् । यसमा संस्कृति र रचनात्मकतालाई दिगो सहरी विकासको रणनीतिका रुपमा लिने गरिन्छ । 

दक्षिण एशियाली मुलुकहरुमध्ये भारतको जयपुर र श्रीनगर शिल्प र लोक कलाको सहर, वाराणसी र चेन्नई संगीतको सहर, लाहोर साहित्यको सहर र मुम्बई चलचित्रको सहरका रुपमा विकास हुँदैछन् ।