बालाजु पौडी पोखरीको अनुगमन : पानीको गुणस्तर र सुरक्षा सुनिश्चित गरेर पोखरी सञ्चालन गर्न उपप्रमुख डंगोलको निर्देशन

काठमाडौँ । बालाजु पौडी पोखरीमा पानीको गुणस्तर सुनिश्चित गरेर मात्र खुला गर्न र इनडोर पोखरी बनाउन निर्देशन दिँदै काठमाडौँ महानगरपालिकाका उपप्रमुख सुनिता डंगोलले, पोखरी सञ्चालनलाई उद्यानको गुरुयोजना अन्तर्गत व्यवस्थापन गर्नु पर्ने बताउनुभएको छ । २०७२ सालको भूकम्पको कम्पनले पोखरीको संरचना चर्किएपछि पानी चुहिन थालेको थियो । त्यसपछि पोखरी पुनःनिर्माण थालिएको थियो । ७ करोड ८५ लाख रुपैयाँ लागत अनुमान गरिएको पुनःनिर्माण गर्न पशुपतिनाथ कन्स्ट्रक्सनले ७ करोड ४३ लाख रुपैयाँमा निर्माण कबोल गरेको थियो । निर्माणको खर्च रकम ७ करोड ४३ लाख ३१ हजार १९७ रुपैयाँ हो । कामका लागि २०७९ असोज ५ गते कार्यादेश दिइएको थियो । २०८० चैत १९ गते निर्माण सम्पन्न भएको हो । 

बालाजु उद्यानका धेरै आयाम छन् । तीमध्ये पोखरी एउटा हो । यसकारण पौडी पोखरी, उद्यानको पूर्वाधार, त्यस क्षेत्रको धार्मिक, सांस्कृतिक तथा पर्यावरणीय अवस्थाको सुधारसँगै बालाजुलाई उत्कृष्ट गन्तव्य बनाउने काम एकै साथ अगाडि बढाइने उहाँको भनाइ छ । 

सहरी योजना आयोगका उपाध्यक्ष डा. सुमननरसिंह राजभण्डारीका अनुसार उद्यानको गुरुयोजना निर्माण कार्य अन्तिम चरणमा पुगेको छ । उपाध्यक्ष राजभण्डारीको भनाइमा आफ्ना धारणा राख्दै वडा नम्बर १६ का अध्यक्ष रोजिना श्रेष्ठले, स्थानीयबासीहरुले गुरुयोजना कार्यान्वयनको अपेक्षा गर्नुभएको बताउनुभयो । 

‘पुनःनिर्माणको पहिलो चरणमा १८ लाख लिटर पानी अट्ने क्षमता भएको ५० मिटर लम्बाइ र १८ मिटर चौडाइ भएको पोखरी बनाइएको हो ।’ पुनःनिर्माण कार्यका बारेमा जानकारी दिँदै सार्वजनिक निर्माण विभागका इञ्जिनियर प्रेमबहादुर श्रेष्ठले भन्नुभयो, ‘पौडीपोखरी गहिराइ ३ फिटदेखि १० फिटसम्म छ । पोखरी पुनःनिर्माणसँगै पानी प्रशोधन प्लान्ट, शुद्धीकरण प्लान्ट, १५० जना क्षमताको दर्शक बस्ने ठाउँ निर्माण गरिएको छ । पुरानो शौचालय र स्नान घर पुनःनिर्माण गरिएको छ । लकरहरुको व्यवस्था गरिएको छ । पोखरीको वरिपरि काँडे तारले सुरक्षा लगाइएको छ । पानीको पिएच भ्यालु र क्लोरिन भ्यालुको सन्तुलन गर्न स्वचालित डिजिटल प्रणाली जडान गरिएको छ ।’ 

उहाँका अनुसार पोखरीको प्रवेश मार्ग उद्यानको मुल ढोकाबाट मात्र भएकोले व्यवसायिक सञ्चालन गर्न कठिन छ । यसकारण दोस्रो चरणमा पोखरीकै छेउबाट ढोका खोल्ने लगायतका काम गर्ने योजना छ ।

बालाजुमा धेरै बाँदर भएकोले पोखरीमा उनीहरुलाई आउनबाट रोक्न चुनौती छ । यसलाई रोक्न फाइबर फेन्सिङ् गर्ने, क्याफ्टेरिया बनाउने, बालबालिकाका लागि पौडी पोखरी बनाउने, ड्राइ फाउन्टेन बनाउने, ओभरहेड पानी ट्याङ्की बनाउने लगायत योजना छन् । 

पौडी सञ्चालन गर्न संघसँग सम्झौता
पौडी पोखरी सञ्चालन गर्न महानगरपालिकाको उद्यान तथा हरियाली प्रवर्धन आयोजनाले नेपाल पौडी संघसँग सम्झौता गरेको छ । आयोजनाका प्रमुख नवराज थापा र संघका महासचिव ईश्वरकुमार कार्कीका बिच सम्पन्न सम्झौताबमोजिम संघले १ जना वरिष्ठ जीवन रक्षक, १ जना महिला अनिवार्यसहित ३ जना जीवन रक्षक, १ जना पानी प्रशोधन प्राविधिकसहित ५ जना जनशक्ति उपलब्ध गराउने छ । 

महानगरपालिकाले तोकेको पोखरी सञ्चालन हुने दिनमा सेवाग्राही आउनुभन्दा १० मिनेट अगाडि नै जनशक्ति पोखरीमा पुगिसक्नु पर्नेछ । समय सकिएपछि कार्यालय प्रमुखलाई दैनिक कामको विवरण दिएर फर्किनु पर्नेछ । यो सम्झौता पोखरी सञ्चालन अवधिका लागि हो । 

बालाजु उद्यान      
धार्मिक तथा प्राकृतिक दुवै कोणबाट पवित्र मानिने नागार्जुन डाँडाको फेदमा बालाजु वाइसधारा उद्यान छ । यस धारामा आउने पानीमा नुहाउँदा ल्हुतिपुन्हिका दिन जान अन्जानमा गरेका पापहरु पखालिने विश्वासका साथ श्रद्धालुहरु स्नानका लागि आउने गरेका छन् । हिन्दू र बौद्ध दुवै धर्मावलम्बीहरुको धार्मिक आस्थासँग जोडिएको बाइसधारा मेलामा नुहाएपछि नजिकै रहेको मन्नादि देवीलगायतका मन्दिरहरुमा पूजाआजा गर्नाले रोगव्याधी नलाग्ने, पारिवारिक सुख समृद्धि बढ्ने तथा फलिफाप हुने जनविश्वास छ । 

मन्नादी देवी सँगै उद्यान क्षेत्रमा शितलामाई देवी, बुद्ध, गणेश, रत्नचुडेश्वर महादेवको मन्दिर तथा उद्यानको पूर्वतिर रहेको सानो कुण्डका शेष नागमाथि सुतेका बालनीलकण्ठ रहेका छन् । इतिहासमा उल्लेख भएअनुसार ज्ञानेश्वरमा प्राप्त बुढानीलकण्ठको मूर्ति दरवारको भण्डारखालमा स्थापना गर्दा भगवान रिसाएर अब उप्रान्त तिमीहरुले मेरो दर्शन गर्न नआउनु भनेकै कारण प्रताप मल्लले बालाजुमा उक्त मूर्तिकै प्रतिरूप तयार पार्न लगाएका हुन भन्ने भनाइ छ । भगवान बिष्णुको शेषशायी मूर्ति स्थापना गर्दा उक्त ठाउँमा कालभैरवको मूर्ति समेत भेटिएको थियो । जसलाई प्रताप मल्लकै पालामा हनुमानढोका अगाडि लगेर स्थापना गरियो ।  

उद्यान १५८ रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको छ । तत्कालीन राजा जयप्रकाश मल्लको पालामा एक्काइसवटा धारा निर्माण भएका थिए । पछि रणबहादुर शाहले बिचको एउटा ठूलो धारा निर्माण गराएपछि यसको नाम बाइस धारा रहन गएको हो । वि.सं. २०१८ सालमा राजा महेन्द्रको पालामा बालाजु बाइसधारा उद्यान निर्माण गरिए पनि २०२१ सालदेखि मात्र सर्वसाधारणका लागि खुला गरिएको हो ।