नरः दे (हाँडीगाउँ) मा चोकदे नारायण (कहीँ नभएको जात्रा) सुरु : महानगरपालिकाका प्रमुख र उपप्रमुख जात्रामा सहभागी

काठमाडौँ । नरःदे (हाँडीगाउँ) मा कहीँ नभएको जात्रा मनाइँदैछ । कोजाग्रत पूर्णिमाका दिन मूर्ति बाहिर निकालेपछि जात्रा औपचारिक रुपमा सुरु हुन्छ । यसको भोलिपल्टदेखि ३ दिनसम्म जात्रा चलाउने चलन छ । आज काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रमुख बालेन्द्र शाह (बालेन), उपप्रमुख सुनिता डंगोलले जात्राका सांस्कृतिक एवं सामाजिक क्रियाकलापमा भाग लिनुभयो । 

जात्रामा नारायणको भजन गाउँदै खटको गजुर उल्टो पारेर देउतालाई माथि राखेर नगर परिक्रमा गराइन्छ । यससँगै रथलाई उल्टो घुमाउनु, भगवानलाई श्रद्धापूर्वक मैनको फूल चढाउनु जात्राको अर्को विशेषता हो । यस्तै परम्पराका कारण जात्रालाई कहीँ नभएको जात्रा भनिएको हो । 

यसरी जात्रा मनाउने परम्परासँग प्रचलित जनश्रुतिमध्ये गर्भवती दिदीबहिनीको कथा प्रख्यात छ । एकपटक गर्भवती दुईजना दिदीबहिनी एकान्त स्थान बसेर कुराकानी गर्दै थिए । दिदीले बहिनीसँग भनिछे, ‘बच्चा जन्माउन धेरै गाह्रो हुने सुनेकी छु । त्यसैले म त नारायण देवताको सहाराका लागि प्रार्थना गरिरहेकी छु ।’ यो कुरा सुनेर बहिनीले भनिछे, ‘भगवानले आएर बच्चा जन्माइ दिने हो र, म त आफैँ बच्चा जन्माउन सक्छु ।’ उनको भनाइमा घमण्ड प्रतीत हुन्थ्यो । 
 
सुतक समय आएपछि दिदीले सजिलै बच्चालाई जन्म दिइन् । बहिनीले १२ महिनासम्म पनि बच्चा जन्माउन सकिनन् । बहिनीले के कति कारणले जन्माउन सकिनन् भनेर जान्नेबुझ्नेसँग देखाउँदा बहिनीले भगवानलाई विश्वास नगरेको, अपमान गरेकाले बच्चा जन्माउन नसकेको बताए । उनीहरुले बच्चाको जन्मका लागि भगवानसँग माफी माग्नु पर्ने सुझाव दिए ।

यही सल्लाहअनुसार बहिनीले नारायण भगवानलाई खुसी पार्न संसारमा कहीं नभएको जात्रा गर्ने र कतै नभएको फूल चढाउने भाकल गरिन् । यसपछि उनले सन्तानलाई जन्म दिन सकिन् । सन्तानको जन्म भएपछि, आफूलाई कठिन परेको बेलामा गरेको भाकलअनुसार हरेक बर्ष अन्यत्र कतै नगरिएको शैलीमा खटलाई उल्टो बनाउने, उल्टो खटमाथि नारायणको मूर्ति राखेर घुमाउँदै परिक्रमा गराउन थालिएको विश्वाश छ । 

जात्राको मौलिक नाम चोकदे नारायणको जात्रा हो । जात्रामा तीन वटा खट हुन्छन् । 

नरःदे (हाँडीगाउँ) 

यो उपत्यकामा पूर्व लिच्छवि, वर्मा तथा लिच्छवि कालको संस्कृति र सम्पदाको लागि सर्वाधिक प्राचीन स्थानको रुपमा लिने गरिन्छ । इसापूर्व दोस्रो शताब्दीको पुरातात्विक अवशेष र सांस्कृतिक सम्पदा तथा भवनहरुको जग यसै क्षेत्रमा भेटिएका छन् । सत्यनारायण परिसरमा प्राचीन बस्ती र पूर्व लिच्छवि कालका मन्दिरका अवशेष पाइएको छ । 

गहना खोज्ने पोखरी, कुमार कार्तिकेय र भीमसेनको मन्दिर, कृष्ण मन्दिर, टुँछें, नासद्यो (थटाल टोल), नासद्यो (कोटाल टोल) र द्योछें (दथुटोलमा) यहाँका प्राचीन पहिचान हुन् । मनमानेश्वरी, सत्यनारायण मन्दिर, भारवीको धारा, अंशुवर्माको वडापत्र रहेको डबली, न्याल्मलोंह र (चौखटको चोक्ट्या नारायणको चोक र कैलाशकुट भवनको चमत्कारी तलाउ यसै क्षेत्रमा पर्छन् ।

यस क्षेत्रबाट चल्ने टुँडालदेवीको जात्रा किराँतकालीन र नारायण जात्रा लिच्छविकालीन भएको मानिन्छ ।