नीति संवादबाट ‘व्यावसायिक तालिम’, ‘शिक्षामा सिप’ र ‘सिप परीक्षण’ मा पृष्ठपोषण

काठमाडौँ । मानव स्रोतलाई उत्पादनमूलक बनाउन उसमा भएको व्यावसायिक सिपलाई वृत्ति विकास तथा योग्यता मापनको तहमा आवद्ध गराउने नीति तर्जुमा गर्नु पर्ने निष्कर्षसहित ‘सिप मेलाको नीति संवाद’ सम्पन्न भएको छ । ‘सिपमूलक, व्यावसायिक र रोजगारमूलक तालिममा, युवाहरुको सहभागिता, आत्मनिर्भर, दक्ष र उद्यमी जनशक्ति उत्पादनमा, महानगरपालिकाको प्राथमिकता’ नारासहित आयोजना गरिएको ‘नीति संवाद’ कार्यक्रममा क्षेत्रगत अधिकारी र प्रशिक्षार्थीहरुबाट प्राप्त पृष्ठपोषणबाट यस्तो निष्कर्ष निकालिएको हो । 

महानगरपालिकाले सिप मेलाबाट प्राप्त गरेको उपलब्धिलाई संस्थागत र नियमित गर्न नेपाल सरकारले आवश्यक एकीकृत ढाँचा निर्माण गर्नेछ । कार्यक्रममा उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्री दामोदर भण्डारीले भन्नुभयो, ‘एउटा मन्त्रालय वा निकायले काम थाल्ने, अर्कोले रोक्ने प्रवृत्ति रहेसम्म दिगो विकासमा प्रगति हुन सक्दैन ।’

कार्यक्रममा महानगरपालिकाकी उपप्रमुख सुनिता डंगोलले भन्नुभयो, ‘तालिमका प्रमाण पत्रले कोठा भर्ने तर सिपलाई उद्यममा प्रयोग नगर्ने सहभागीहरुको आचरण र मापदण्डमा नरहेका टुक्रे तालिम मात्र चलाउने परिपाटी अन्त्य गर्न महानगरपालिकाले सिप मेला आयोजना गरेको हो । यो पृथक कामको सिलसिला हो । कुनै काम थालनी नै नगरी ठिक कि वेठिक भन्न सकिँदैन । सिप मेला आयोजना गरेर हामीले नयाँ कामको प्रारम्भ ग¥यौँ । अहिले आएको नतिजा हेर्दा यो ठिक हो भन्ने भएको छ । यसलाई नतिजामुखी र दिगो बनाउन नीति तर्जुमा हुनेछ । यसले व्यवसायिक तालिम, तालिमको तह र योग्यता निर्धारण, रोजगार र स्वरोजगकारका क्षेत्रमा मार्ग देखाउनेछ ।’

उहाँले मेलालाई आर्थिक क्रान्तिको नयाँ बाटोका रुपमा परिचित गराउँदै समन्वय, सहकारिता र साझेदारीबाट सबैमा लाभको पहुँच हुने बताउनुभयो । 

‘‘बढ्दै बढाउँदै पौरखी हातहरु’ नाराबाट थालिएको सिपमेलाले आकार ग्रहण गरेको छ । आफैँभित्रको सम्भावना हेरेर स्बावलम्बनका काम गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश दिएको छ । मेलाको यो सबैभन्दा विशिष्ट पक्ष हो ।’ कार्यक्रममा बोल्दै प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत प्रदीप परियारले भन्नुभयो, ‘घरको ढोका खोल्नेवित्तिकै देखिने सरकारबाट भएका कामले नागरिकलाई मेरो सरकार छ, भन्ने ढाडस दिन्छ । नागरिक र सरकार बिचको सम्बन्ध यहाँबाट सुरु हुन्छ । महानगरपालिकाले थालेको कार्यक्रम पनि यही हो ।’

संवादको पहिलो सत्रमा ‘व्यावसायिक सिप प्रशिक्षण, स्तर र योग्यता’ विषयमा छलफल गरिएको थियो । यसमा राष्ट्रिय सिप परीक्षण समिति - एनएसटीबी) का निर्देशक टेकबहादुर मल्ल, नेपाल तालिम तथा रोजगार व्यवसायी महासंघका अध्यक्ष अच्युतप्रसाद नेपाल, स्वीस विकास कार्यक्रमका टेक्निकल भोकेसनल एजुकेसन एण्ड ट्रेनिङ (टीभीइटी), एक्सपर्ट डा. उषा भण्डारीसँग वार्ता गरिएको थियो । 

यस सत्रमा बोल्दै विज्ञहरुले व्यक्तिले सिकेको सिपको परीक्षण गरेर स्तर निर्धारण गर्ने तथा क्षमता बढाउँदै जाँदा स्तर बढ्दै जाने नीति तर्जुमा गर्नु पर्नेमा जोड दिनुभएको थियो । शिक्षासँग सिपमूलक तालिम, शिक्षापछि सिपमूलक तालिम र शिक्षा विनाको सिपमूलक तालिमजस्ता सूचक राखेर योग्यता प्रमाणित गर्ने प्रणालीलाई नीतिबाट व्यवस्था गर्नु पर्नेमा जोड दिइयो । 

दोस्रो सत्रमा ‘रोजगार क्षेत्रमा दक्ष जनशक्तिको अभाव हो कि या रोजगारीको’ विषयमा संवाद भएको थियो । यस सत्रमा काठमाडौँ विश्वविद्यालयका प्रमुख अन्वेषक प्रा. महेशनाथ पराजुली, नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका उपाध्यक्ष ज्योत्स्ना श्रेष्ठ र नाडा अटोमोवाइल्स एशोसिएसन अफ नेपालका अध्यक्ष करणकुमार चौधरीसँग रोजगारी बजारमा किन उत्साह भएन, विषयमा संवाद गरिएको थियो । 

संवादमा ‘सिप भए काम पाउने’ र ‘योग्यता प्रमाण पत्र नभइ काम नपाउने’ दुवै विषय महत्वका साथ उठेका थिए । यस्तै रोजगारी क्षेत्रमा जाने व्यक्तिले तल्लो तहको काम नगरी माथिल्लो तहमा जान खोज्ने प्रवृत्तिले अस्थिरता आएको, कामप्रति प्रतिवद्ध हुनुको सट्टा एक व्यक्तिले एकै पटक धेरै विकल्प अभ्यास गर्ने गरेको, रोजगारीप्रति प्रतिवद्धता नभएको, धेरै छोटो अवधिका लागि मात्र रोजगारीमा रहन चाहेको जस्ता समस्याले रोजगारदाताका आवश्यकता पूरा हुन नसक्ने भएपछि समस्या सिर्जना भएको विषय साझा मतका रुपमा आएको थियो । यता सहभागीले भने, काममा प्रवेश पाउनु अघि अनुभव खोज्ने भएपछि अवसर नै नभइ अनुभव दिन नसकिने अवस्थाले रोजगारमा जान चुनौती भएको, पुस्तामा हस्तान्तरण भएका आएका सिपहरुको प्रमाणिकरण हुन नसकेकोले स्वरोजगारका अवसरबाट बञ्चित हुनु परेको गुनासो राख्नुभएको थियो । यस्तै नेपालले व्यवसायिक सिपमा गरेको लगानीबाट विदेशी भूमि सपार्न प्रयोग हुनबाट बचाउनु पर्ने सुझाव प्राप्त भएको छ । 

तेस्रो सत्रमा ‘राजनीतिक दृष्टिमा स्वरोजगार र रोजगार’ विषय समावेश गरिएको थियो । यसमा उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्री दामोदर भण्डारी र पूर्वमन्त्री शिशिर खनाल वक्ता हुनुहुन्थ्यो । 

सत्रमा अन्तरसरकार समन्वय अभावका कारण अपेक्षित उपलब्धि हुन नसकेको, साझा समस्या समाधानका लागि पनि राजनीतिक दलहरुका बिचमा समान दृष्टि निर्माण हुन नसकेकोले नीतिगत व्यवस्थाको अभाव भएको धारणा आयो । व्यवसायिक सिप विकासका लागि महानगरपालिकाले ठूलो सम्भावना देखाएको छ ।

सत्रका सहभागीहरुले, स्वदेशमा रोजगार र स्वरोजकारका लागि नेपाल सरकारका योजना कस्ता छन्?, हामीले सिकेको सिपलाई अद्यावधिक गर्न के गर्नुपर्छ? जस्ता प्रश्न सोध्नुभएको थियो । यस्तै रोजगार क्षेत्रका लागि आवश्यक पर्ने काम गर्न सक्ने भएका छौँ । अब हामीलाई कुन बाटो हिँडाउनुहुन्छ भनेर प्रश्न योजना माग गर्नुभएको थियो ।   
    
यसरी आएका सवाल जवाफ, गुनासा र सुझावले महानगरपालिकालाई अब हिँड्ने बाटोको आधार कोरिदिएको छ । संवादबाट प्राप्त नतिजाबाट प्रतिक्रिया दिँदै सहरी योजना आयोगका सदस्य शैलेन्द्र झाले भन्नुभयो, ‘प्रश्नसँगै प्रयत्न, त्रासको सट्टा आश र विश्वाश, भन्ने मर्मका साथ यस अघि भएका उपलब्धि ग्रहण गर्ने र आगामी मार्गचित्र स्पष्ट गर्ने योजनामा छौँ ।’

सामाजिक विकास विभागका प्रमुख बिमला कोइरालाका अनुसार आज र भोलि हुने रोजगार मेलाबाट थप नतिजा प्राप्त हुनेछन् । यसबाट महानगरपालिकाले गरेका कामको मापन योग्य नतिजा गणना सकिने ठाउँमा पुग्नेछ । 

अप्रमाणित दक्ष, प्रमाणित दक्ष, अप्रमाणित अर्धदक्ष तथा अदक्ष र प्रमाणित अर्धदक्ष तथा अदक्ष जनशक्तिको व्यावसायिक सिप परीक्षण, स्तर र योग्यताको विषय संवादको मुख्य विषय रहेको थियो । 

तालिम वैशाख १९ गते सुरु भएर ज्येष्ठ २० गते सकिएको थियो ।