महानगरबासीलाई डिजिटल साक्षरता प्रशिक्षण प्रदान गर्ने समितिको निर्णय

काठमाडौँ । महानगरबासीलाई विद्युतीय सेवा सम्बन्धी काम गर्न सक्ने बनाउन, यस्तो सेवा लिँदा हुन सक्ने इन्टरनेटजन्य असुरक्षाबाट बचाउन डिजिटल साक्षरता सम्बन्धी प्रशिक्षण कार्यक्रम प्रारम्भ गर्ने काठमाडौँ महानगरपालिकाको सूचना प्रविधि समितिले निर्णय गरेको छ । आज समितिका संयोजक एवं प्रवक्ता नविन मानन्धरको अध्यक्षतामा बसेको बैठकले, प्रविधिको बढ्दो प्रयोगलाई उपयोगी काममा प्रयोग गराउन तथा प्रविधिजन्य जोखिमबाट बचाउन यसप्रकारको प्रशिक्षण सञ्चालन गर्ने निर्णय गरेको हो । 

‘प्रविधिको प्रयोगसँगै इन्टरनेटको सही उपयोग र आधारभूत डिजिटल सुरक्षाका बारेमा हरेक व्यक्तिलाई थाहा हुनुपर्छ ।’ प्रवक्ता मानन्धरले भन्नुभयो, ‘प्रविधिको उपयोगले जीवनलाई जति सहज बनाउँछ, चलाउँदा ख्याल गरिएन भने जोखिम पनि उत्तिकै बढाउँछ । प्रविधिको सही प्रयोगबाट सेवामा सहज पहुँच बढाउन र यसमा हुन सक्ने जोखिमबाट महानगरबासीलाई बचाउन प्रशिक्षण चाहिएको हो ।’ आवश्यकताका आधारमा प्रशिक्षणको स्तर र दायरा बढाउँदै लगिने प्रवक्ता मानन्धरको भनाइ थियो । 

समितिका सदस्य एवं वडा २९ का अध्यक्ष कुश ढकाल भन्नुहुन्छ, ‘हामी डिजिटल भुक्तानीलाई प्रवर्धन गरिरहेका छौँ । यसरी भुक्तानी गर्दा अपनाउनु पर्ने सुरक्षा विधिका विषयमा भनेका छैनौँ । हामीले कार्यान्वयन गर्न चाहेको विद्युतीय शासनको प्रभावकारी कार्यान्वयनमा लागि नागरिकहरुलाई आत्मविश्वाशका साथ प्रविधि चलाउन सक्ने बनाउनु पर्छ । साइबर सुरक्षाका विषयमा जानकार बनाउनु पर्छ । यो दायित्व हाम्रै हो । प्रशिक्षणबाट यो दायित्व पूरा हुन्छ ।’ नेपालको शासन प्रशासनलाई पारदर्शी बनाउन डिजिटल नेपाल बनाउनुपर्छ । यसका लागि नागरिकलाई डिजिटल लिटेरेसी चाहिएको छ । ढकालको भनाइ थियो ।

समितिका सदस्य सचिव एवं सूचना प्रविधि विभागका प्रमुख अनिरुद्र नेपालका अनुसार वडा नम्बर १७, १८, १९ र २९ मा प्रशिक्षण सुरु गरेर क्रमशः अन्य वडामा विस्तार गर्दै लगिनेछ ।   

डिजिटल साक्षरतालाई प्रशिक्षार्थीको सूचना प्रविधिसँगको ज्ञानका आधारमा आधारभूत, मध्यम र विशिष्ट विषय राखेर प्रशिक्षण गराउन सकिन्छ । मोबाइल प्रविधि प्रशिक्षणका लागि पहिलो आवश्यक विषय हो । स्मार्टफोनलाई सही सेटिङ् गरिएन भने व्यक्तिगत विवरण चोरी हुन सक्छ । गलत एप्लिकेसनबाट व्यक्तिगत, पारिवारिक सूचना अर्काले लिएर आपराधिक क्रियाकलापमा प्रयोग गर्न सक्छ । यसका लागि एप्लिकेसनको जोखिमबाट बच्ने तरिका, मोबाइल डाटाको प्रयोग, वाइफाईको प्रयोग र सुरक्षा, हरेक प्रयोगकर्तालाई थाहा हुनुपर्छ । डिजिटल वित्तीय साक्षरता, मोबाइल बैंकिङ र वालेट्स, अनलाइन भुक्तानी, यसमा हुन सक्ने ठगी र बच्ने उपाय इन्टरनेट चलाउने हरेक व्यक्तिलाई ज्ञान हुनुपर्छ । 

व्यक्तिगत गोपनीयतासँगै साइबर सुरक्षाका लागि बलियो पासवर्ड राख्ने तरिका, ओटीपी (वन टाइम पासवर्ड)को प्रयोग, भाइरस, एन्टी भाइरस, शंकास्पद लिङ्कको पहिचान र यसबाट बच्ने तरिका जान्नु पर्छ । 

सामाजिक सञ्जालको प्रयोग, सामग्री शेयर गर्दा ख्याल गर्नु पर्ने कुरा, डिजिटल फुटप्रिन्ट, अनलाइन व्यवहारको ज्ञान हुनुपर्छ । सूचना साक्षरतामा भ्रामक समाचार र सही समाचार बिचको भिन्नता, सूचनाको स्रोत पुष्टि गर्ने तरिका पनि नागरिकले थाहा पाउनु पर्छ । 

कम्प्युटरका अङ्ग र सञ्चालन गर्ने विधि, फाइल व्यवस्थापन, फाइल सेभ गर्ने, कपी पेस्ट गर्ने, फाइलहरू खोज्ने तरिका, इन्टरनेट र ब्राउजिङ तथा वेब ब्राउजरको प्रयोग जस्ता विषयमा जानकारी राख्नुपर्दछ । 

सर्च इञ्जिनको प्रयोग र सही सूचना खोज्ने तरिका, वेव साइटको विश्वसनीयता, इमेलबाट गरिनेछ सञ्चार, भिडियो कन्फरेन्सिङ्, कार्यालय प्रयोजनका सफ्टवेयरहरु, डकुमेन्ट टाइप गर्ने, फम्र्याट मिलाउने, प्रिन्ट गर्ने, स्प्रेडसिट, प्रेजेन्टेसन जस्ता विषयको जानकारी चाहिन्छ ।  

यी सबै विषयमा महानगरबासीलाई बुझ्न सक्ने बनाउन प्रशिक्षण सञ्चालन गर्न लागिएको हो । 

यससँगै गएका बैठकहरुले गरेका निर्णय कार्यान्वयनको अवस्थाको समीक्षा गरिएको थियो ।