खाँदवारी नगरपालिकाको न्यायिक समिति, काठमाडौँ महानगरपालिकाको अध्ययन अवलोकनमा 

काठमाडौँ । ‘वडा स्तरीय महिला सञ्जाल’, ‘मेलमिलाप कक्ष’ र ‘कानुनी सहायता’ काठमाडौँ महानगरपालिकाका सिकाइ योग्य काम भएको उपप्रमुख सुनिता डंगोलले बताउनुभएको छ । कोशी प्रदेश, सङ्खुवासभा जिल्लाको खाँदबारी नगरपालिकाकी उपप्रमुख महेश्वरा श्रेष्ठ बज्राचार्य नेतृत्वको अध्ययन टोलीसँगको छलफलका क्रममा डंगोलले यस्तो बताउनुभएको हो । 

‘मेलमिलापकर्ताको शुल्क विवादका पक्षले दिँदा मनोवैज्ञानिक असर देखियो । यसपछि हामीले एउटा मेलमिलाप सत्रको १ हजार ५ सय रुपैयाँ शुल्क महानगरपालिकाले नै तिरिदिएर पक्षहरुले प्राप्त गर्ने सेवा निःशुल्क बनाएका छौँ । यो पनि एउटा अनुकरणीय काम हो ।’ डंगोलले भन्नुभयो, ‘धेरै मानिसहरु भएका कारण अन्य पालिकाका तुलनामा काठमाडौँमा स्वभावैले विवादका संख्या धेरै छन् । हामीले मेलमिलापका माध्यमबाट विवाद समाधान गर्ने कामलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेका छौँ ।’

भेटका क्रममा खाँदवारी नगरपालिकाकी उपप्रमुख एवं न्यायिक समितिकी संयोजक महेश्वरा श्रेष्ठ बज्राचार्यले भन्नुभयो, ‘हामी निर्वाचित भएर आउँदा २९ वटा विवाद दायित्वमा थिए । हामी आएपछि २७ वटा थपिए । अहिले २७ वटा छिनिएका छन् । २९ वटा छिन्न बाँकी छन् ।’ उहाँले विवादलाई वडाबाट समाधान गर्ने प्रयास गरिएको बताउनुभयो । 

भूगोल, सामाजिक संरचना, शिक्षाको स्तरका कारण पालिकाहरुपिच्छे फरक फरक विवाद हुन सक्छन् । महानगरपालिकाको न्यायिक समितिका सदस्य कुश ढकालले भन्नुभयो, ‘काठमाडौँमा सबै जिल्लाबाट मानिस आउने भएकोले यहाँ सबै खालका विवाद आउने गरेका छन् ।’

छलफलमा खाँदवारी नगरपालिकाका न्यायिक समिति सदस्य उदिम राई,  उजुरी प्रशासक टंक डाँगीले खाँदवारी नगरमा दर्ता भएका उजुरी र यसलाई सुल्झाउन गरिएका अभ्यासमा कुरा गर्दै, लेनदेनका विवाद बढ्न थालेको, ज्याला मजदुरी जस्ता विषयमा उजुरीकर्ताले जसका विरुद्ध निवेदन दिनुभएको छ, उहाँ आउँछु भन्दै नआउने गरेकोले विवाद छिन्न कठिन भएको अनुभव सुनाउनुभएको थियो ।   

यस्तै कानुनी सल्लाहकार किरण शाक्यले क्षेत्राधिकारका विषयमा समितिहरुका विचमा साझा धारणा निर्माण गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभएको थियो । 

त्यस क्रममा महानगरपालिकाको कानुन तथा मानव अधिकार विभागका प्रमुख वसन्त आचार्यले, महानगरपालिकाले अबलम्बन गरेका कानुनी अभ्यास र महानगरपालिकाले जारी गरेका ऐनका बारेमा प्रस्तुतिकरण गर्नुभएको थियो । यस क्रममा खाँदवारी नगरपालिकाका कानुनी सल्लाहकार शाक्यले कागज धुल्याउने विषयमा सोध्नुभएको प्रश्नको जवाफमा आचार्यले, कागजलाई ४ भागमा बाँडेर धुल्याउने काम भएको बताउनुभयो । ‘कहिल्यै धुल्याउन नमिल्ने, ५ वर्षमा धुल्याउन मिल्ने, १० बर्षमा धुल्याउन मिल्ने १५ वर्षमा धुल्याउन मिल्ने प्रकृतिको मापदण्डका आधारमा कागज धुल्याउने गरिएको छ ।’ आचार्यको भनाइ थियो । 

छलफलपछि टोलीलाई कानुन तथा मानव अधिकार विभाग, मेलमिलाप कक्ष, कानुनी सहायता कक्ष, सुनुवाई कक्षसहितका स्थानको अवलोकन गराइएको थियो ।

भेटपछि खाँदवारी नगरका प्रतिनिधि मण्डलले अहिलेसम्म जारी गरिएका कानुनहरु, स्थानीय उत्पादनका रुपमा रहेको रुद्राक्षको माला र व्रासलेट तथा सख्खर उपहार दिनुभएको थियो । महानगरपालिकाकातर्फबाट अहिलेसम्म जारी भएका कानुनी संग्रह र विभागीय प्रमुख आचार्यले लेख्नुभएका २ वटा पुस्तक प्रदान गरिएको गरिएको थियो ।