आधुनिक निर्माण सामग्री हटाएर प्राचीन स्मारकहरुलाई परम्परागत निर्माण सामग्रीबाट पुनरुत्थान गर्दै वडा २३

काठमाडौँ । भौतिक सम्पदा स्थलहरुको संरक्षण, मर्मत तथा सम्भारका क्रममा विगतमा भएका त्रुटि सच्याउन काठमाडौँ महानगरपालिकाको वडा नम्बर २३ ले सर्वेक्षणको काम थालेको छ । प्राचीन सम्पदाका कुनै भाग टुटफुट भएमा त्यसलाई अड््याउन, थप बिग्रिन नदिन सिमेन्ट लगायत आधुनिक निर्माण सामग्री प्रयोग भएको छन् । ‘यो काम सम्पदाको जग, पर्खाल, पेटी, गजुर, छाना लगायत विभिन्न ठाउँमा भएका छन् । जानी नजानी गरिएका यस्ता त्रुटि सच्याउनका लागि काम थालिएको हो ।’ वडाध्यक्ष एवं महानगरपालिकाको विधायन समितिका संयोजक मचाराजा महर्जनले जानकारी दिनुभयो । 

महर्जनका अनुसार वडाभित्र किराँतकाल, लिच्छवीकालदेखिका भौतिक सिर्जनाहरु छन् । मन्दिर, चिबहा जस्ता हिन्दू र बौद्ध धर्मसँग सम्बन्धित ८० वटा सम्पदा छन् । जीवित देवी श्रीकुमारीको निवास स्थान, नास द्यः, अट्को नारायण, जोर गणेश वडाका नाम चलेका सम्पदा हुन् । यी हरेक सम्पदासँग सम्बन्धित विशेष तथा वार्षिक पूजाआजासहितका धार्मिक र सामाजिक संस्कार सञ्चालन हुने गरेका छन् । उहाँ थप्दै भन्नुहुन्छ, ‘पुनरुत्थानका क्रममा आधुनिक निर्माण सामग्री हटाएर परम्परागत सामग्रीबाट मर्मतसम्भार गर्छौँ । हराएका वा जीर्ण भएका कारण हटाइएका बस्तु, सामग्री पुनस्थापना र संरचना भए पुननिर्माण गराउँछौँ ।’ 

‘अहिले वडाले प्राविधिक र स्थानीयको सहयोगमा कुन ठाउँमा के भएको छ? त्यसको पुनःस्थापनाका लागि कस्ता बस्तु तथा सामग्री चाहिन्छन्? लागत अनुमान कति हुन्छ? अध्ययन गरिरहेको छ । यसबाट प्राप्त तथ्यका आधारमा पुनरुत्थान, नियमित मर्मत सम्भार तथा संरक्षण र दिगोपनाका लागि बजेटको व्यवस्था गर्छौँ ।’ महर्जनले योजना सुनाउनुभयो ।  

वडाले थालेको यो कामको प्रशंशा गर्दै स्थानीय सम्पदा संरक्षणकर्मी गणपतिलाल श्रेष्ठ भन्नुहुन्छ, ‘पुरिएर आधा संरचना भएका चिवहाःलाई वडाले वास्तविक स्वरुपमा फर्काएर घुम्ने ठाउँ, पूजाआजा गर्ने ठाउँ बनाइदिएको छ । यसले केवल भौतिक संरचनाको मौलिकपन मात्र फर्काएको छैन, धार्मिक आस्था र सामाजिक जीवनमा प्राण समेत भरेको छ ।’

वडाभित्र ४ हजार ६ सय मतदाता हुनुहुन्छ । करिब ७ हजार व्यक्तिहरु अस्थायी बसोबास गरिरहनुभएको छ । वडाभित्र १ हजार ९३७ घर संख्या रहेको छ । ९ वटा परम्परागत गुथि वडामा सूचीकृत छन् । यी गुथिहरु कुनै न कुनै रुपमा श्रमसँग जोडिएका छन् । 

वडाबाट चल्ने सबैभन्दा ठुलो जात्रा, येँःया (इन्द्रजात्रा) हो । यसबाहेक वडाबासीहरुले पाहाँचह्रे, सकीमिला पुन्ही, यमरी पुन्ही, चथा (गणेश चतुर्दशी), गुँला, यंलासहितका संस्कार मनाउँछन् । गुंला पर्वमा स्वयम्भू जाने चलन छ । वडाध्यक्ष महर्जनका अनुसार यंला महिनामा (थने) माथिल्लो टोलका स्थानीयहरु आफ्नाआफ्ना पीठमा, दथु टोल (मध्य सहरका स्थानीय) ल्हुति र म्हेपिमा र कोने (तल्लो टोल) का मानिसहरु पचली भैरव जाने चलन छ । 

भौतिक सम्पदाको पुनरुत्थानले सामाजिक प्रचलनका सम्बन्धहरुलाई दिगो बनाउने वडाको अपेक्षा छ ।